Su tràgiu prus piticu de sa fàuna sarda nde benit de un’istòria de isulamentu e de adatamentu de is animales diferentes a un’ambiente prus piticu e “serradu”.

Impare a is animales de oe, sunt esèmpiu de custu fintzas is animales chi oe non ci sunt prus, ma chi fiant in s’ìsula nostra milliones e milliones de annos colados.

Una de custas dda naraiant “Sardomeryx oschiriensis” e nde lompiat in antis de sa girafa africana. Cunforma a sa discendente teniat dimensiones meda prus piticas e non fiat mancu a tzugru longu.

A contare s’iscoberta de custa casta est unu stùdiu imprentadu in su 2018 in sa rivista inglesa de importu “Journal of Systematic Palaeontology” e torradu a publicare in su giassu de s’Universidade de Casteddu. Su stùdiu fiat firmadu de cussos chi insandus fiant duos chircadores de s’Universidade casteddaja, Gian Luigi Pillola e Daniel Zoboli.

Sa chirca, fata paris cun Bastien Mennecart e Loïc, at averiguadu is fòssiles agatados in su nord Sardigna de su “girafomorfo” endèmicu bìviu in s’ìsula in su Miocene inferiore, chi si fiat estintu chene lassare discendentes. Sa casta dd’ant istituia isceti in su 2008, pro mori de su traballu de su paleontòlogu olandesu Jan Van Der Made, chi aiat analizadu is primos fòssiles agatados in Òschiri in su 1903 e allogados in su Natural Hystory Museum de Londra.

De pagu ant agatadu fòssiles noos in depòsitos lacustres de su Miocene inferiore, intra is 18 e is 19 milliones de annos passados, e presentes in un’àrea manna de su nord Sardigna. “Su stùdiu de is arrestos fòssiles noos, agatados acanta de sa biddighedda de Laerru, at fatu manera de torrare a interpretare sa positzione filogenetica de custa casta insulare, classifichende Sardomeryx a comente unu membru de base de su grupu Palaeomerycoidea, ma fintzas de acrarare is fases prus antigas de s’istòria evolutiva de is girafomorfos, grupu de ruminantes oe rapresentadu isceti de sa famìlia de is girafidos”, at ispricadu su paleontòlogu Daniel Zoboli, in un’intervista pro su National Geographic.

Sa chirca noa at portadu a agatare “su babbu mannu” continentale comune a sa casta insulare sarda estinta e a is girafas: unu ruminante pagu connotu, bìvidu in su sud de sa Frantza e in Ispagna parte de su gènere Bedenomeryx, chi aiat populadu s’àrea sardo-corsa in antis de su distacu de custa de is costas europeas. A parres de is istudiosos, Bedenomeryx est su cumponente prus betzu de sa truma de is girafomorfos, ponende aici s’orìgine issoro in s’Oligocene.

Is chi sunt bènnidos in antis de is girafas aiant, però, una cara diferente de cussu chi s’aiat a pòdere pensare. “a dolu mannu, is fòssiles de Sardomeryx e de is parentes prus de acanta sunt meda pagos e non permitint unu fràigu pretzisu — at pretzisadu Zoboli — Fortzis, fiat mannu a comente de una brebei o de unu cerbu piticu e non portaiat corros. Sa cosa segura est chi is mascros fiant postos de dentes caninos superiores fortes, pròpiu a comente carchi ruminante de oe e fòssiles. Duncas, non si depet pensare a un’animale cun su tzugru longu, piessignu de is girafas atuales”.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Un’alliantza chentza dinnantis de sas “Feminas de s’Ozzu” e sas “Cittades de s’Ozzu”, est po naschere, uninde sas fortzas po poderare sa cultura de s’ozzu e po affortigare unu sistema de cossumu sciente de sa produssione de s’oro birde, chi disegnat iscolas de vida e bistas.

Su 20 de Aprile, in Ilbono, in Ozzastra, bi at essere unu abbenimentu istoricu: sa frimma de su primu accordu chi faghet partire un’assitentzia chi serbit po s’isviluppu de un’offerta turistica ligada a sas tradissiones de sa coghina e sas estremadias de sas produssiones de s’ozzu de sa regione.

Sa tzerimonia, chi at a biere sa presentzia de sa Presidente nazionale de s’assotziatzione Feminas de s’Ozzu, at essere unu momentu importante meda po su campu. Custu accordu non solu punnat a faghere connoschere s’ozzu extravergine de olia commente prodottu de arta calidade, ma puru a agguantare sa tutela de s’ambiente e de sas bistas, s’isviluppu chi si podet bajulare e su turismu locale, mescamente in sas zuras de s’internu.

S’intentu printzipale de s’accordu, est cussu de creare assitentzias de comunicassione de sos comunes, dittas de produssione e trasformassione, po arribare a creare unu modellu de “turismu de s’ozzu”, chi si potat repricare a livellu natzionale e de tottu su mundu. Ant essere accreschidos sos abbenimentos po balorizare sas iscroccas de
naschida de s’ozzu extravergine de olia italianu, po mesu de cunferentzias,cursos e disignos de sa comunidade europea.

S’assotziatzione Nazionale Tzittade de s’Ozzu, chi tenet casi 500 comunes e paritzas partetzipaziones de sas amministratziones pubbricas in mesu de issos, e s’Assotziatzione Nazionale Feminas de s’Ozzu APS, cun pius de
70 sotzios, sunt unu patrimoniu de sa cultura e de sa coghina chi tenent unu balore chi non si podet calculare. Sa frimma de custu accordu est unu passu importante meda po dare balore e agguantare s’ozzu extravergine de olia e de sas virtudes suas chi faghent bene a sa salude.

Su disignu de sa zorronada de su 20 de Aprile, prenettat, in pius de sa frimma de s’accordu, unu addobiu supra s’istoria de s’ozzu de sa Sardigna. At essere un’occasione po discutire de su passadu, de su presente e de su tempus benidore de s’ozzu extravergine de olia e po presentare sos disignos natzionales e regionales de sas duas
Assotziatziones.Unu momentu de cunfruntu e de cundivisione de esperientzia e connoschentzia de sos chi tribagliant in cussu campu.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22