Prus tutelas pro sa limba sarda. Marilotti de is 5 Isteddos: «Pro salvaguardare su sardu tocat chi ddoe siat su prenu reconnoschimentu de sa limba».

A pustis de degheoto annos su parlamentu est brontu a dare su bia lìbera a sa Carta europea de is limbas regionales o minoritàrias. Aprovada in Istrasburgu su 5 de onniasantu de su 1992, sa Carta fiat istada sutascrita dae s’Itàlia in su 2000 ma dae tando no est istada mai ratificada. Immoe unu disinnu de lege chi tenet comente a primu firmatàriu su senadore de su Movimentu 5 Isteddos Gianni Marilotti, aberit su caminu a custa novidade importante chi at a cunsentire de tutelare mègius a totus is livellos sa limba sarda, in is iscolas comente a in is universidades e in sa pùblica amministratzione, siat pro mèdiu de una programatzione adeguada in is palinsesti de su servìtziu pùblicu siat in sa retza.

«Sa ratìfica de sa Carta europea est una recherta chi dae tempus beniat avantzada dae totu su movimentu linguìsticu sardu» ispiegat Marilotti «pro ite garantit unu reconnoschimentu prus ampru de su patrimòniu culturale nostru. Gràtzias a sa ratìfica, at a èssere possìbile difatis crèschere in manera ulteriore s’impreu de sa limba sarda in sa pùblica amministratzione e in s’àmbitu de s’insegnamentu. Sa ratìfica donat difatis prus fortza a sa lege 482 de su 1999 in contu de minorias linguìsticas e a sa lege regionale in aprovada dae pagu».

Sa Carta est giai istada firmada dae 33 istados membros de su Cussìgiu de Europa e tenet comente obietivu cuddu su de promòvere s’usu de is limbas minoritàrias, pro more de amparare s’eredade e is traditziones culturales europeas, paris cun su respetu de sa voluntade de is sìngulos de pòdere impreare custas limbas in s’àmbitu de is fainas pùblicas o privadas. Su testu de sa Carta s’agatat in  custu ligàmine.

Sa mancada ratìfica sua est istada santzionada dae padu dae s’Artu commissàriu de is minorias natzionales de s’Osce (s’Organizatzione pro sa seguridade e cooperatzione in Europa) Lamberto Zannier, chi su 16 de mese de argiolas colafu, a oru de sa cunferèntzia internatzionale in su tema de is raportos tra Istados in matèria de minorias, aiat torradu a allegare sa netzessidade de “fàghere passos cuncretos pro amparare su deretu de is minorias a mantènnere biva sa cultura issoro” e pro custu aiat cumbidadu su Parlamentu italianu a aviare a sa lestra s’iter pro sa ratìfica de sa Carta europea de is limbas regionales o minoritàrias de Istrasburgu.

«Su respetu de is deretos umanos, paris cun cussos de is persones chi apartenent a minorias linguìsticas, difatis, comente est ispetzificadu in su Tratadu de Lisbona, est unu de is printzìpios subra cales si fundat s’Unione Europea» at naradu Marilotti. «Cun custa ratìfica, sa limba sarda at a tènnere in fines unu prenu reconnoschimentu e at a èssere prus fàtzile a nde cunsentire s’usu in totus is cuntestos, assigurende•nde aici sa salvaguàrdia e s’isvilupu».

Sa detzisione de sa Giunta Regionale de sa Sardigna de nomenare Alessandro Inghilleri commente responsabbile de sa protessione de sos elementos (RPD), po su momentu, sighinde sa proposta de sa presidente Alessandra Todde, est unu passu importante po sighire su regolamentu (UE) 2016/79 supra sa protessione de sas notissias personales e sa libera tunda de custas notissias.

Custa nomena, chi balet fintzas a su 31 de triulas de su 2024 oppuru fintzas a sa congruida de sas proceduras po nde
nomenare un’atteru, mustrat s’impignu de s’amministrassione regionale po garantire sa cufformidade a sas regulas de s’Europa po sa privacy.

Tambene, supra una proposta de sa Presidente, ant votadu su mezzoramentu de sos indiritzos operativos po sas attividades de preparassione e po s’isboligamentu de sas accorradas de sa Giunta Regionale. Benit fundada sa “pre Giunta”, cunvocada dae su capu de cabinette de sa presidentzia e allargada a sos capos de cabinette de sos atteros assessorados, pro mezzorare sa lestresa e sa coordinassione intro de s’esecutivu regionale.

Un’attera detzisione importante meda est cussa chi annuddat sa delibbera 6/17 de su 23 de frearzu 2024, chi appartennet a sa confirma de sos istudios po sa possibilidade de faghere ispidales novos, presentados dae sas Aziendas de su Serviziu Sanidariu Regionale. Custa movida l’at proponnida s’assessore a sa sanidade, Armando Bertolazzi, e presentat una baludassione critica supra de sa mancantzia de sa cobertura finantziaria e de su tempus chi serbit, in sa delibbera de sa Giunta Solinas.

S’iscantzellatzione de sa delibbera supra de sos ispidales novos, at fattu cummentare a sa Presidente Todde, chi at postu in evidentzia sa mancantzia de organissasione e su bisonzu de tennere in cunsideru tottu sos effettos supra de s’assentu de sa sanidade in tottu su cumplessu sou. Custu accadessimentu evidentziat s’importantzia de unu controllu discretu de sas possibilidades e de una organissasione accurada po garantire unu assentu de sa sanidade balente e agguantabile.

In piusu, sa Giunta at approvadu sos cumpensos po sos foranos de sa Segreteria Tecnica-iscentifica de su Comitadu Morale de s’iscrocca (CET)Sardigna, incarricande s’Azienda Regionale de sa Salude(ARES) de pagare sos cumpensos a poi de sa rendicontassione. Ant puru istabilidu sas regulas regionales po sas curas in domo a livellu base, incarricande su Servitziu de sa Direzione Generale de sa Sanidade de annodare su sistema Informaticu de sa regione po trassare sas curas.

Po finire, sa revoca de sa delibbera 35/14 de su 25 de santuaini 2023 chi appartennet a s’azzorronamentu de sos recuisidos po s’autorissasione de sos servitzios residentziales po su trttmentu de sa dipendentzias estremas, mustrat s’impignu po unu controllu critigu de sas politicas cabidianas po mezzorare sa balidia e sa balentia de su sistema sanidariu regionale.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22