Sa situatzione difìtzile de sa sanidade in Sardigna, ancora prus grae in Ogiastra, at portadu a su consigeri regionale Salvatore Corrias a iscriere una lìtera de denuntzia a su guvernadore
Christian Solinas.

Su polìticu ogiastrinu, at cumbidadu fintzas a su presidente a andare in su territòriu pro bìdere cun is ogros suos is dificultades fitianas de sa populatzione e de su sistema sanitàriu. Si liget in sa missiva: “Garbosu Presidente, scrio a Fostei, in deretura a Fostei, deliberatamente a Fostei, foras de su rollu chi tengio a comente de Consigeri regionale, pro lu contare ancora sa situatzione de sa sanidade in Ogiastra, situatzione chi conoschet bene, tanto de s’èssere pigadu pubblicamente s’impignu a agatare solutziones, no ùrtimu su 21 de arbili coladu, cando – presentes totus is rapresentantzas localis, istitutzionales e sotziales – su problema printzipale parriat èssere sa nòmina de su diretore generale, gai mannu chi totus is àteros, no esistiant. E gai est acontèssiu.

Epuru, dae tando, sa ASL nostra unu diretore lu tenet, ma is problemas, mancare is impignos mannos pigados, is problemas verdaderos, abbarrant. Antzis, aumenatant. Dae tando est silentziu, nemos faeddat, asuta de s’efetu de una (in)cosciente narcosi, a palas su prus de is perfetos silentzios de is innotzentes. Dae tando peruna boghe de democràtica denuntzia si nd’est pesada.

E sa mia, oe, est una boghe de denuntzia. Su spidale de Lanusei est patende meda: su Puntu nàscida non nc’est prus; Cardiologia at serradu (e a su nàrrere chi una batalla po s’Emodinàmica, is cardiopàticus, l’ant fata); su Pronto Socorso est un’anticamera sbuida, in unu spidali cun pagus ortopedicus e prus pagus anestesistas; su servìtziu de Neuropsichiatria est sboidu; s’elisuperficie a servitziu de s’emergentza-urgentza, mancai is promissas mannas, non est mai partia.

Sa medighina territoriale est unu puzzle chene tesseras, abompiadu de chini, intra milla dificultades, est sa ghia, ma chene risultados: comunidades interas sunt chene medicu de famìlia e chene guàrdia medica né turistica, in custu territòriu turisticamente vocadu; su servìtziu de su 118, in Tortolì, bivet a comente podet a sa ridutzione manna de su personale
solu gratzias a su sacrifitziu de is operadores in servìtziu.

Custus sunt is problemas, e sa rispusta de bos’àterus est semper e solu una: non ci sunt medicos, e sa curpa est de chini, finas a immoe, no at scipidu programmare, e po agatare una solutzione iat a serbire una rivolutzione, o una riforma, comente cussa aprovada, sustenida fintzas cun is agiudos cumpratzidos de nos (in is bursas de stùdiu e in is RAR chi ancora depint cunsignare), una riforma monca, atzopiada dae is atos aziendales chi no ant tentu ancora esecutzione.

E tando is medicos – bivat sa rivolutzione – ddus importamos de Cuba, chene pensare a is medas, giòvanos professionistas, sardos, ogiastrinos, chi si nde andant ca agatant in àteros logos una diversa e prus forte motivatzione, cussa chi custo sistema, chi bos’àteros, solu bos’àteros, oe, seis is responsabiles, no est in gradu de ofrire e garantire.

Deo creo, de fronte a is fainas e a is giustificatziones, chi pagu ballint, de s’Assessore a sa sanidade e de s’aparadu suo finas a is ùrtimas articolatziones territoriale, de creo chi totu  custo non si potzat bariare prus.

No innoghe, non dae nos, in ue patimos sa pandemia de su spopolamentu. No innoghe, non dae nos, in ue s’ammarariamos a comente in tzitade e imbetzamos de prus. No innoghe, non dae nos, in ue ònnia sfortzu est fatu po abompiare s’emorragia de is giòvonos chi si ndi andant pro non torrare. Deo la cumbido duncas a bènere inoghe in Ogiastra, Presidente. Bengat, fintza a manere informale bengat a bìdere su spidale nostru sboidu de medicos, ma non de patzientes, bengat a bìdere su traballu mannu de is operadores sanitarios nostros, chi pro amore, solu pro amore de custa terra e de su traballu intzoru, abompiant. Bengat, Presidente, bengat a bìdere sa gente cantu patit. Gai at a podere pigare cuscientzia de sa gravidade de sa situatzione. Deo seo pronto a lu fàghere acatu. E cun mie totus is ogiastrinos, cussos chi ant pèrdiu sa fiede e sa passientzia. In abetu de una rispusta, cordialmente la saludo”.

“Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”