In su coro de sa Sardigna, una terra rica de istòria e arcanu, s’agatat unu monumentu preistòricu istraordinàriu e raru chi faghet cùrrere s’imaginatzione de chie tenet modu de lu bisitare: su Dolmen de Motorra. Custu monumentu funeràriu antigu est un’esèmpiu etzetzionale de unu dolmen a passadissu- Amus a iscobèrrere sos segretos e s’importu de custu giassu, chi nos cunsentit de fàghere unu biàgiu in su tempus, atzufende·nos  in s’istòria e in sa cultura millenària de sa Sardigna.

Postu su territòriu de su comunu de Durgali, in sa provìntzia de Nùgoro, su Dolmen de Motorra est atzessìbile colende dae su caminu panoràmicu de sa SS 125. Custu caminu oferit a sos visitadores un’esperièntzia ùnica in mesu a sos montes maestosos, baddes birdes e sas costas lughentes de su mare sardu. Su percursu ebbia pro cròmpere su dolmen est un’aventura istraordinària.

Custu monumentu funeràriu, unu de sos prus antigos de sa Sardigna, est un’esèmpiu raru de dolmen a passadissu. Fraigadu cun sa pedra de preda niedda, su Dolmen de Motorra est costituidu dae elementos fichidos in su terrinu chi essint dae sa terra, sustentende una lastra de cobertura manna e irregulare, chi mesurat unos 2 metros de diàmetru. Custa istrutura poligonale, isculpida e traballada dae sos millènnios de espositzione a su tempus, rapresentat una testimonia bera de sa cultura preistòrica sarda.

In su tempus passadu, unas cantas lastras verticales aiant in pitzu àteras lastras, creende unu passadissu elegante chi giughiat a sa càmera funerària. Custa càmera, inghiriada dae aneddos de pedra, serbiat comente  logu de interru pro sos mortos de s’època preistòrica. Ma su dolmen teniat fintzas unu significadu prus fungudu: serbiat comente  logu de cultu e de memòria, sutaliniende s’importu de custu monumentu in sa fida de sa comunidade locale.

Su Dolmen de Motorra, cun s’istrutura architetònica artìstica ùnica, abarrat unu de sos giassos preistòricos prus dèchidos de sa Sardigna. Cada annu, medas visitadores de totu su mundu andant a Durgali pro ammirare sa bellesa de custu logu isspantosu. Su giassu est una testimonia de s’istòria millenària de sa Sardigna e de sa cultura sua. Su tempus paret  chi inoghe si siat firmadu, cunsentende·nos de torrare a bìvere unu passadu dèchidu chi est abarradu intatu sèculos e sèculos fians a sas dies de oe.

 “Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Casteddu, si ponet in lughe commente unu faru de abbonidade in sa Sardigna de oe. S’urtimu esamene de sos elementos chi at frunidu su Dipartimentu de sas finantzias de su Mef, contat chi custa cittade incantadora est supra de sa lista po redditu mesanu,annodditandesi commente s’unica in sa regione chi tenet unu redditu mesanu pius
fungudu de sa media natzionale. Bell’e gai, custa realtade luminosa est accumpanzada dae umbras de differentzias de accolomia, commente evidentziadu dae sa situassione de Carbonia, sa cale, a su contrariu, est sa cittade pius male posta po su redditu.

In su cuadru de s’accolomia chi b’est in sas dichiaras de sos redditos de su 2023 chi faghent riferimentu a sos redditos de su 2022, bessint a pizzu differentzias importantes in s’accolomia de sa Sardigna e de tottu s’Italia.
Bell’e chi una creschida bassa de s’accolomia, su redditu mesanu supra su cale si pagant sas tassas in Sardigna, est de 19.411,35 euros, registrande unu creschimentu de su 4,4% supra de s’annu passadu. Bell’e chi custu creschimentu est sutta de sa media natzionale, chi marcat unu pius fungudu 7,4%, e est attesu meda dae sos datos de sa Lombardia, chi est sa prima po redditu mesanu in pius, po donzunu, cun d’unu +10,8%.

In d’unu cunfruntu a livellu natzionale, sa Sardigna si ponet a metade de sa lista po redditu mesanu, ma cando si cunfruntat cun sa Lombardia, sa distanzia est pius evidente: su redditu mesanu de sa Sardigna est solu su 72% de cussu de sa Lombardia. Custa differentzia, mancari non siat unu ispantu, po Mauro Carta, presidente de sas Acli regionales de sa Sardigna, est una porfia de s’accolomia totta de affrontare.

Sos meccanismos regionales non sunt solos, ma si reflettent in su cunfruntu natzionale. Mentres sa Calabria est a sos urtimos postos de sa lista po redditu mesanu, regiones commente sa Provintzia autonoma de Bolzano, su Lazio,s’Emilia Romagna e su Piemnote, sunt a sos primos postos cun redditos po donzunu pius artos de 24.000 euros.

Bell’e chi sos isforzos po sa creschida de s’accolomia, sa creschida de su redditu mesanu in Sardigna est de sos pius modestos, cun solu sa Liguria e s’Umbria chi tenent una creschida pius bassa cun su (+3,9%). Sas regiones
cun sa creschida pius arta sunt sa Lombardia, su Lazio e sa Valle d’Aosta, mancari custa creschida siat bistada giai mandigada dae su creschimentu de sos pretzios.

In pius, sos istudios supra su redditu dispostu de sas famiglias chi consumant, evidentziant una realidade meda pius cumplessa. Sa Sardigna est a su postu 14 supra de 20 regiones, cun d’unu redditu disponibile po donzunu chi est solu s’84,9% de cussu de s’italianu mediu. Custu cheret narrere chi mentres un’italianu mediu tenet apparitzadu 100 euros po sas ispesas, unu sardu mediu nde tenet solu 84,9.

Custos datos non solu mustrant unu retrattu de s’accolomia de sa Sardigna, ma pesant puru chistiones de sa sociedade e de s’accolomia importantes meda, chi dimandant una particulare attentzione dae parte de su Guvernu e de sa sotziedade tzivile. Sa frorentzia de Casteddu est de certu unu faru luminosu, ma est puru un’invitu po considerare e affrontare sas porfias de s’accolomia chi tambene trumentant medas atteras zuras de sa Regione.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22