Sa Sagra de su Redentore, est istada istituida a Nùgoro a su cumintzu de su Noighentos in ocasione de sa collocatzione de s’istàtua de brunzu de su Redentore in su cùcuru de su Monte Ortobene. A sa fine de su 19° sèculu, in ocasione de su giubileu satzerdotale de Papa Leone XIII°, su matessi Paba aiat espressadu su disìgiu de comintzare su sèculu nou pesende, subra de sos cùcuros de deghennoe Regiones de Itàlia ateretantos monumentos a Cristu Redentore, unu  cada sèculu de cristianidade e su de binti in onore de Leone XIII.

A sa fine de su trìulas 1899 su presidente de su Comitadu vaticano cardinale Domenico Jacobini aiat comunicadu su sèberu de sa diòtzesi de Nùgoro diretamente a su Pìscamu Missennore Salvatorangelo Demartis. Unu comitadu esecutivu locale costituidu dae baranta membros. Sa presidèntzia onorària fiat istadu afidada a su pìscamu etotu, mentras s’organizatzione generale a su canònicu Pasquale Lutzu, chi si fiat ocupadu de definire sas caraterìsticas de s’òpera e de cuberare sos fundos netzessàrios.

Gràtzias a donatziones sustentadas dae sos giornales sardos e a su ricavadu de una loteria si fiat resèssidu a collire sa summa de L. 13.825.55. A sa campagna de sensibilizatzione pro sa regorta de sos fundos aiat partetzipadu fintzas s’iscritora Grazia Deledda iscriende una lìtera a su cuotidianu L’Unione Sarda publicada in su mese trìulas 1901.

S’istàtua de su pesu de 18 cuintales e de s’artària de 7 metros, fiat istada fùndida in Nàpule: partzida in tres partes fiat istadu trasferida a Casteddu cun su piròscafu ”Tirso” e de inie giuta a Nùgoro cun su trenu de sa Cumpangia ferruviària reale in ue fiat lòmpida su 19 austu 1901.

Su trasportu finas a su monte Ortobene, fiat istadu possìbile gràtzias a s’impreu de carros a boes postos a disponimentu dae sos massajos nugoresos. Sos traballos si fiant concruidos su mangianu de su 29 austu cando giai una truma de 8.000 fideles torraiat a artziare su Monte pro sa tzerimònia inaugurale.

A sa festa no aiat presentziadu s’iscultore Vincenzo Ierace, corfidu dae unu lutu grave meda, fiat morta sa mugere Luisa. In su 1905, in donu a s’iscultore, fiat istada posta a sos pees de s’iscalinada una tumba in memòria de sa mugere Luisa iscrita dae Grazia Deledda in su 1902.

 “Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

A s’iscoberta de su logu archeològicu prus bellu de Tortolie

Su logu archeològicu de S’Ortali ’e su Monti, postu in s’iscrocca de Tortolie, in Ozzastra, est unu de sos cumplessos preistòricos e protostòricos prus importantes e mènzus cunservados de sa Sardigna. Postu intre duos rilievos a pagos chilòmetros dae su mare, in sa carrela chi che leat a sa plaja de Orrì, su logu apparat unu viazzu raru in mesu a millènnios de istòria, arregande testimoniàntzias chi partint dae su Neolìticu e arribant a s’edade de su Brunzu.

Inoghe si podet ammirare una domus de janas chi benit dae su Neolìticu reghente, iscavada in sa roca e destinada a s’interru cumone, duos menhir abbarrados chi faghent pensare a s’antiga presentzia de un’alliniamentu megalìticu e unu tzìrculu de pedra de casi 12 metros de diàmetru, ligadu a ritos o pràticas de comunidade de s’edade de su Ramene.

De importu particulare est sa tumba de sos Zigantes, architetura funerària tipica de sa tziviltade nuràgica, cun unu passaditzu longu de interru, incornissadu dae s’esedra, chi contat sas usàntzias antigas ligadas a su cultu de sos mortos. Su coro de su cumplessu est però su nuraghe S’Ortali ’e su Monti, una istruttura manna de pedra fraigada forzis in su 1500 a.C., formada dae unu bastione tzentrale e dae unu bastione elliticu cun turres a costazzos, un’òpera chi testimonzat sas capatzidades de fraigu e organizatzione de sos nuràgicos.

In giru a su nuraghe s’istèndiant sa bidda e zuras de tribagliu diferentes, intre de sas cales bi fuint logos de manizu e mescamente, silos pro sa cunservatzione de sos tzereales, elementos chi mustrant s’importu de sa lauranza in sa vida de donzi die de sas comunidades de cussa edade. Bìsitare S’Ortali ’e su Monti cheret nàrrere a s’infùndere in d’una bista ancora intrea, in ue sa presentzia de s’òmine antigu faeddat cun sa natura a inghìriu e apparat unu cuadru claru de comente sas populatziones preistòricas isseberaiant e modellaiant sos logos in ue bìvere.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”