Comente ischimus totus sa tzitdade de Terranoa (Olbia) est antiga meda. Su tzentru de sa tzitade moderna s’agatat in bona parte subra de s’àrea ocupada dae sa tzitade antiga. Sas testimonias monumentales chi apartenent a sos perìodos pùnicu e romanu sunt rapresentadas mescamente dae sos muros pùnicos, dae s’acuedutu romanu e de sos relitos de sa flota de naves romanas.

Su patrimòniu archeològicu de sa tzitade est in prus formadu dae medas giatzimentos subàcueos. Unu tzensimentu galu in cursu at permìtidu de individuare belle una chentina de giassos chi nos dant s’imàgine de su bratzu de mare frontale a sa tzitade frecuentadu meda, non petzi de sas mannas naves oneràrias, ma fintzas dae piticas imbarcatziones chi carraiant mertzes fatu de sa costa cun navigatzione de piticu cabotàgiu, impreende comente aprodu cròvinos fatu de sa costa (Porto San Paolo, Cala Moresca) e ìsulas a presu de sa costa (Spalmatore, Tavolara). Unu de sos agatamentos sutamarinos de importu mannu est istadu sa conca de istàtua in terracota chi rapresentat a mannesa naturale su deus Èrcule. Si tratat de sa còpia de unu pèrdidu originale in brunzu chi si deviat agatare in su santuàriu tzitadinu dedicadu a su deus e realizada in Terranoa in su sèculu II a.C.

Su tretu visìbile e visitabile de sos muros pùnicos est formadu dae una muradura retilìnea a dòpia cortina, costituidu dae contones mannos in  granitu subra de sa parte esterna e e blocos prus piticos subra de sa parte interna, una ghenna de intrada e un’àteru tretu retilìneu cun una turre de defensa a fundu de forma retangulare, formada inghiriende cun contones una roca naturale. A s’internu de sa turre est presente una bartza pro sa regorta de s’abba, como interrata pro la preservare. Unos cantos blocos tenent galu una traballadura a “bugnato”, chi si podet bìdere peri àteras istruturas de defensa de su mundu pùnicu.

Su tratzadu de s’acuedutu, movende dae Cabu Abbas, curret pro belle 7 km e intraiat in su tzentru urbanu dae Nord.

In sa tzitade antga sunt  istadas agatadas cantidades mannas de repertos tzeràmicos de vàrias èpocas, prendas, monedas, làntzias, colunnas de granitu, ossos de animales, trastos pro sa pisca e mescamente 24 relitos de naves, in bonu istadu de cunservatzione, duas de s’època de Nerone, 16 de su sèculu V d.C. e duos de s’edade giudicale.

Ma unu de is agatamentos prus importantes est costituidu dae su recùperu de una flota imperiale datàbile a su sèculu V cumposta dae naves in orìgine longas intre sos 18 e sos 30 m, dispostas in manera parallela tra issas e perpendiculares a sa lìnia de costa, afundadas sa matessi profundidade, in abbas bassas. Dae sa positzione issoro si podet pensare chi siant istadas afundadas mentras fiant ormegiadas in portu, fatu de pontiles de linna de sos cale sunt istados agatados fintzas sos restos. Custu at fatu pessare chi sa destruidura esseret acontèssida pro totus in su matessi momentu a pustis un’eventu violentu, comente si podet bìdere peri dae sos rastos de abrigiaduras chi sint abarrados in sos bucones de linna cuberados.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Botulino, lunis sa lotomia de s’urtima morta in Casteddu.

Esamene a su Policlinico de Monserrato, po accrarare sos motivos de sa morte de Valeria Sollai, secunda morta in Sardigna pustis Roberta Pitzalis. At a essere fatta lunis 25 de austu in s’ispidale de Monserrato sa lotomia dimandada dae sa Procura de Casteddu po connoschere sos motivos
de sa morte de Valeria Sollai, sa cochinera de 62 annos morta po su botulino pustis de aere pappadu mandicu cun guacamole in su mentres de sa Festa Latina chi si est tenta a sa fine de triulas in Monserrato.

Sa femina fuit cuberrada dae chidas in s’ispidale Universitariu, inube fuit arribada in cundissiones giai graves. In sas prima dies, pustis sos interventos de urgentzia, pariat chi esseret mezzorada, ma sas dies passadas est arrivadu unu peoramentu chi che l’at leada a sa morte. Cussa de Sollai est sa secunda morte ligada a su botulino registrada in Sardigna in pagas chidas. S’8 de austu fuit morta, semper in Monserrato, Roberta Pitzalis, 38 annos, issa puru corpada dae su batterio killer pustis de aere partetzipadu a su mattessi abbenimentu. Custa pagina de cronaca sarda at abbolottadu e preoccupadu meda zente.

S’esame de sa lotomia, chi at essere fattu dae sos duttores de s’Universidade de Casteddu, at a serbire po accrarare in manera deffinitiva si bi potat essere unu ligamene intre sa cosa pappada e sa morte de sa femina, addia de dare elementos chi serbant a sas iscruccullas de sos zuighes po accrarare responsabilidades e manera de s’impestadura de sa cosa de pappare.

Sa muda at creadu preoccupatzione meda e attentzione dae parte de sas autoridades sanidarias, chi ant accreschidu sos controllos supra sa filera alimentare e cunfirmadu s’importantzia de cunservare bene sa cosa de pappare, mescamente in occasione de abbenimentos e manifestassiones pubbricas, chi in istiu sunt medas abberu.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22