Andamus a connòschere sa famada Gruta de Janas e sas intzisiones suas leghende su chi nos narat sa descritzione leada dae su giassu ìnteret de bauneiturismu.eu. Su nùmene de custa pitica gruta cuada in su costone a sos pees de “Montargia”, su bastione calcàreu chi dòminat s’ala arta de su tzentru abitadu de Baunei (su bigonadu mutidu “Bidda ’e Susu”, ) est uguale medas àteros tuvos de s’Ìsula chi sa traditzione populare at semper contadu cun mistèriu. Difatis, gasi comente  sa “Gruta de Janas”, a su matessi modu sas necròpolis prenuraghesas istuvidas in sa roca, presentes in totu sas zonas de sa Sardigna,  benint mutidas “Domus de Janas” (“domos de sas fadas, de sas maiàrgias”). Oe pro sos archeòlogos s’arcanu de sa funtzione de sas “Domus de Janas” est istadu iscoviadu, mancari abarrant misteriosos unos cantos aspetos de sos rituales funeràrios e de sa religiosidade prenuraghesa.

“Gruta de Janas” est aberta a su pùblicu (est istadu creadu un’àndala de atzessu, a sa base de su muru de “Montàrgia”) e mèritat de èssere insertada in una ghia istòricu-turìstica pro su particulare pamentu suo istalagmìticu, decoradu cun unu disinnu articuladu malu a interpretare. Si tratat de una rafiguratzione costituida dae unu totale de 18 canaleddas pagu profundas chi s’ispàinant dae una conca printzipale profunda unos cantos tzentìmetros, e si unint a vàrias copellas terminales dispostas sena perunu critèriu aparente.

Pròpiu pro sas caraterìsticas peculiares de su motivu iscavadu in su pamentu, sa gruta est istada ogetu in su 2005 de una campagna de iscavos archeològicos de sa diretzione de s’archeòloga Maria Ausilia Fadda. In ocasione de custu interventu sa zona est istada acresurada e in su cantzellu de intrada a su giassu sunt istados postos unos cantos cartellos esplicativos chi ispiegant sas caraterìsticas prus importantes de “Gruta de Janas”.

Sos testos, firmados dae sa Fadda ispiegant chi “sa gruta si ponet a notu pro sa presèntzia de una rafiguratzione articulada meda chi torrat a su Neolìticu finale (4000-3200 a.C.) impreada fortzis pro ritos propitziatòrios acapiados a sa fertilidade”. Intzisiones sìmiles sunt istadas iscobertas e istudiadas fintzas in Piemonte e Ligùria, analogias chi segundu  Fadda “diant pòdere cunfirmare galu de prus sos ligàmines fortes de s’àrea continentale cun sa Sardigna, chi esportaiat s’ossidiana dae sos giatzimentos de su Monte Arci finas in su sud de sa Frantza. Custos cuntatos de caràtere cummertziale ant influentzadu  meda sa produtzione de manufatos tzeràmicos, comente sos vasos a buca cuadrada, sìmiles meda a sos de produtzione lìgure, e sos vasos cun superfìtzies traballadas a istralùtzidu, comente a sos de su Midi frantzesu”.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022

Un’alliantza chentza dinnantis de sas “Feminas de s’Ozzu” e sas “Cittades de s’Ozzu”, est po naschere, uninde sas fortzas po poderare sa cultura de s’ozzu e po affortigare unu sistema de cossumu sciente de sa produssione de s’oro birde, chi disegnat iscolas de vida e bistas.

Su 20 de Aprile, in Ilbono, in Ozzastra, bi at essere unu abbenimentu istoricu: sa frimma de su primu accordu chi faghet partire un’assitentzia chi serbit po s’isviluppu de un’offerta turistica ligada a sas tradissiones de sa coghina e sas estremadias de sas produssiones de s’ozzu de sa regione.

Sa tzerimonia, chi at a biere sa presentzia de sa Presidente nazionale de s’assotziatzione Feminas de s’Ozzu, at essere unu momentu importante meda po su campu. Custu accordu non solu punnat a faghere connoschere s’ozzu extravergine de olia commente prodottu de arta calidade, ma puru a agguantare sa tutela de s’ambiente e de sas bistas, s’isviluppu chi si podet bajulare e su turismu locale, mescamente in sas zuras de s’internu.

S’intentu printzipale de s’accordu, est cussu de creare assitentzias de comunicassione de sos comunes, dittas de produssione e trasformassione, po arribare a creare unu modellu de “turismu de s’ozzu”, chi si potat repricare a livellu natzionale e de tottu su mundu. Ant essere accreschidos sos abbenimentos po balorizare sas iscroccas de
naschida de s’ozzu extravergine de olia italianu, po mesu de cunferentzias,cursos e disignos de sa comunidade europea.

S’assotziatzione Nazionale Tzittade de s’Ozzu, chi tenet casi 500 comunes e paritzas partetzipaziones de sas amministratziones pubbricas in mesu de issos, e s’Assotziatzione Nazionale Feminas de s’Ozzu APS, cun pius de
70 sotzios, sunt unu patrimoniu de sa cultura e de sa coghina chi tenent unu balore chi non si podet calculare. Sa frimma de custu accordu est unu passu importante meda po dare balore e agguantare s’ozzu extravergine de olia e de sas virtudes suas chi faghent bene a sa salude.

Su disignu de sa zorronada de su 20 de Aprile, prenettat, in pius de sa frimma de s’accordu, unu addobiu supra s’istoria de s’ozzu de sa Sardigna. At essere un’occasione po discutire de su passadu, de su presente e de su tempus benidore de s’ozzu extravergine de olia e po presentare sos disignos natzionales e regionales de sas duas
Assotziatziones.Unu momentu de cunfruntu e de cundivisione de esperientzia e connoschentzia de sos chi tribagliant in cussu campu.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22