Andamus a connòschere sa famada Gruta de Janas e sas intzisiones suas leghende su chi nos narat sa descritzione leada dae su giassu ìnteret de bauneiturismu.eu. Su nùmene de custa pitica gruta cuada in su costone a sos pees de “Montargia”, su bastione calcàreu chi dòminat s’ala arta de su tzentru abitadu de Baunei (su bigonadu mutidu “Bidda ’e Susu”, ) est uguale medas àteros tuvos de s’Ìsula chi sa traditzione populare at semper contadu cun mistèriu. Difatis, gasi comente  sa “Gruta de Janas”, a su matessi modu sas necròpolis prenuraghesas istuvidas in sa roca, presentes in totu sas zonas de sa Sardigna,  benint mutidas “Domus de Janas” (“domos de sas fadas, de sas maiàrgias”). Oe pro sos archeòlogos s’arcanu de sa funtzione de sas “Domus de Janas” est istadu iscoviadu, mancari abarrant misteriosos unos cantos aspetos de sos rituales funeràrios e de sa religiosidade prenuraghesa.

“Gruta de Janas” est aberta a su pùblicu (est istadu creadu un’àndala de atzessu, a sa base de su muru de “Montàrgia”) e mèritat de èssere insertada in una ghia istòricu-turìstica pro su particulare pamentu suo istalagmìticu, decoradu cun unu disinnu articuladu malu a interpretare. Si tratat de una rafiguratzione costituida dae unu totale de 18 canaleddas pagu profundas chi s’ispàinant dae una conca printzipale profunda unos cantos tzentìmetros, e si unint a vàrias copellas terminales dispostas sena perunu critèriu aparente.

Pròpiu pro sas caraterìsticas peculiares de su motivu iscavadu in su pamentu, sa gruta est istada ogetu in su 2005 de una campagna de iscavos archeològicos de sa diretzione de s’archeòloga Maria Ausilia Fadda. In ocasione de custu interventu sa zona est istada acresurada e in su cantzellu de intrada a su giassu sunt istados postos unos cantos cartellos esplicativos chi ispiegant sas caraterìsticas prus importantes de “Gruta de Janas”.

Sos testos, firmados dae sa Fadda ispiegant chi “sa gruta si ponet a notu pro sa presèntzia de una rafiguratzione articulada meda chi torrat a su Neolìticu finale (4000-3200 a.C.) impreada fortzis pro ritos propitziatòrios acapiados a sa fertilidade”. Intzisiones sìmiles sunt istadas iscobertas e istudiadas fintzas in Piemonte e Ligùria, analogias chi segundu  Fadda “diant pòdere cunfirmare galu de prus sos ligàmines fortes de s’àrea continentale cun sa Sardigna, chi esportaiat s’ossidiana dae sos giatzimentos de su Monte Arci finas in su sud de sa Frantza. Custos cuntatos de caràtere cummertziale ant influentzadu  meda sa produtzione de manufatos tzeràmicos, comente sos vasos a buca cuadrada, sìmiles meda a sos de produtzione lìgure, e sos vasos cun superfìtzies traballadas a istralùtzidu, comente a sos de su Midi frantzesu”.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022

Sardigna cun Matteo: unu biàgiu ispantosu intre itineràrios e comunidade

Matteo Gamerro, ingegneri de 46 annos originàriu de Barone Canavese, in provìntzia de Torino, est prontu pro un’aventura noa in Sardigna, chi at a comintzare s’8 de santugaine dae Terraba e at a sighire finas a su 14 de santugaine.

“Sardigna cun Matteo” est su nùmene de su progetu chi l’at a bìere andende peri s’itineràriu de Nostra Segnora de Bonària e in s’itineràriu mineràriu de Santa Bàrbara, passende in Arbus, Gùspini e Montevecchio, in sa provìntzia de Sud de Sardigna. Matteo, chi si faghet a cumprèndere pro mesu de puntadore oculare, at a èssere acumpangiadu in totu su biàgiu dae unu grupu de “Ànghelos de sa Guàrdia” chi l’ant a portare cun sa carrotzina ispetziale sua.

S’idea est istada de Federica Laneri, apassionada de Costa Verde e de Sardigna. Gamerro, persone curiosa dae semper, isportiva e amantiosa de sos biàgios, at agatadu in su caminare una manera pro sighire a esplorare su mundu nointames de sa diàgnosi de sclerosi multipla, chi at tentu a 20 annos. Dae 16 annos in carrotzina, Matteo at imparadu a si torrare a imbentare sa vida, mustrende chi finas a sas provas prus dificultosas si lis podet parare fronte sena rinuntziare a sos sognos.

S’esperièntzia sua in sos biàgios est una chirca de connoschèntzia e de isperimentatzione contìnua. Laureadu in ingegneria, bivet in mesu de sa natura in Barone Canavese e impreat su puntadore oculare pro si fàghere a cumprèndere e pro iscrìere, siat in computer siat in sos social. Dae su 2015 at publicadu chimbe libros, comente “2 grandi + 2 piccole” e “4 uguali”. At giai fatu duas bortas su biàgiu de Santiago e 1.300 chilòmetros de s’itineràriu de Santu Micheli. Sas impresas suas sunt documentadas in duos docufilm, de projetare in Sardigna, in Terraba, Gùspini e Arbus.

Onni pasu in su biàgiu de Matteo at a èssere oportunidade de iscàmbiu culturale e sotziale: atòbios cun amministradores locales, istudiantes, tzitadinos e assòtzios, e in prus momentos de convivialidade e esperièntzias in su territòriu.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”