Su nuntzu de sa serrada anticipada de sa linia zincu in sa fravica de Portovesme, annuntziada dae Glencore, est unu corpu tostu meda po s’accolomia e sa sotziedade de s’iscrocca.

Sa “mutinatzionale” at dezisu de firmare s’attividade dae su 23 de su mese de Nadale, cun d’una comunicatzione tott’in d’unu chi ponet in arriscu 1.200 logos de tribagliu. Sa detzisione, leada chentza ispettare s’addobiu tennicu prevedidu cun sos responsabbiles de su Ministeru, at iscadenadu un’aundada de indignassione, battinde sa presidente de sa Regione Sardigna a partetzipare.

Sa presidente si est cumparada luego a su telefono cun su Ministru de sas Impresasa e de su Made in Italy, Adolfo Urso, po resumere e istudiare itte si podet faghere impare. Sa serrada de sa fravica non solu est una minetta grave po sos tribagliadores chi intzidint, ma evidentziat puru un’aera chentza rispettu perunu dae parte de Glencore in sos cunfruntos de sas istitutziones e de sos sindacados.

Sa presidente at evidentziadu comente custa detzisione no potat essere agguantada e at assiguradu chi sas istitutziones sardas non ant addurare a abbaidare. Su nuntzu de sa Glencore arribat in d’unu momentu giai criitgu po
s’accolomia de sa Sardigna, corpande unu de sos polos industriales pius importantes de sa regione. Sa favrica no rappresentat solu unu logu de tribagliu po mizaia de pessonas, ma est fintzas un’elementu detzisivu po tottu sa contestura de sa produssione sarda. Sa serrada de sa linia zincu arriscat de faghere incumintzare una crisi chi tiat podere pertoccare paritzas familias, fornidores e atteros chi bi tribagliant.

Sos sindacados,sustados dae su nuntzu de repente, ant deffinidu su tremesu de Glencore comente una cosa chi non si podet atzettare. Sos sindacados si sunt dande de itte faghere po diffendere sos logos de tribagliu e dimandant a su Guvernu de faghere carchi cosa in presse meda. Sa Regione Sardigna, in su mentres, est tribagliande po creare unu fronte comune cun sas autoridades natzionales e garantire chi sos dirittos de sos tribagliadores benzant tutelados.

Su ministru Adolfo Urso, chi aiat giai progettatu un’addobiu tennicu cun Glencore, at espressadu affuscu meda po sa situassione e at promittidu un’analisi devuccada de su chi serbit po accomettare sa crisi.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”