In arrivu dae sa secunda edissione de s’Oscar de sas Regiones , unu abbenimentu istravanadu chi at a tennere in su coro chi toccheddat de Roma, intro de sos conas istudios de Cinecittà: Custa proa, naschida cun s’intentu de dare gabbale e visibilidade a sas tradissiones e produssiones regionales de eccellentzia, si arviat commente un’occasione unica po tzelebrare sa ricchesa e diversidade de sas terras nostras italianas..

Sa Sardigna, cun sa cultura sua de mizza annos e sas tradissiones chi , accisant, at essere interprete chentza discussione de custu istravanadu abbenimentu. Feminas e omines bestidos cun sos ispantosos costumenes de sa tradissione, ant essere prontos a bogare a campu una variedade manna de ispettaculos chi ant andare a daenanti in sas duas dies de festa.

Unu donu chi drinnit a una tradissione chi affundat sas raighinas in su passadu e chi sighit a brillare cun sa lughe sua in su presente. In mesu de sos ispettaculos pius ispettados bi ant essere sas Mascheras, custodes autentigos de una tradissione longa casi 3.000 annos. Custas figuras prenas de misteru anti isfilare cun destresa in sa Cinecittà Street, accumpanzadas dae sos sonos galanosos de sos marratzos.

In mesu de issas, s’Orku, una maschera cun su corpu de omine e sa conca de animale, imboligada in d’una pedde niedda de animale, cun corros longos supra de sa conca e carrigas de marratzos, chi at essere sa reina assoluda de
s’isfilada. Accanta a issa, sos Mustayonis, bragosos portadores de sa tradissione, cun sas pertigas de ozzastru e sas cannas, bestidos cun beistires betzos e muccadores nieddos in conca, chi ant affadare su pubbricu cun sas istravanadas movidas insoro.

Ma s’Oscar de sas Regiones non si at a firmare solu a s’ispettaculu chi si podet biere: sos visitadores ant a tennere s’occasione de si affundare in sa cultura sarda po mesu de unu beru percursu de su gustu. In sas carrelas de Cinecittà World, ant essere presentadas operas de magistros fattas in suerzu, podottos de mandigare e ispecialidades de sa Sardigna, commente sebadas e porcheddos coghinados in sa brasia. E po accumpanzare custa esperientzia unica de sos sensos, no ant a mancare sas birras de sos magistros de sa regione, chi ant a delissiare sa ucca de tottu sos presentes.

Ma s’Oscar de sas Regiones non tiada essere cumpridu chentza sa musica chi at accumpanzare sos ispettaculos. In su mentres de sas duas dies, su pubbricu at a podere godire de musica dae su bivu, antiga e de sa tradissione sarda, po arrivare a sas interpretassiones de sas cantones pius famadas commente cussas de sos Tazenda e de Piero Marras. E po unu toccu de maghia in pius, no at a mancare s’ispettaculu chi che ogat s’alenu de Feuer Frei, una truppa de artistas chi ant a ballare sighinde sa musica imboligada dae su fogu e su laser, donande un’ispettaculu chi non si at a podere ismentigare e chi at a dassare tottus chentza alenu.

S’Oscar de sas Regiones, duncas, at a donare duas dies de ispantu e emotziones, un’occasione istravanada po si affundare in sa bellesa e sa diversidade de sas tradissiones italianas e bivere un’esperientzia chi non
si at a podere ismentigare e chi at addurare imprentada in sos coros de tottu sos chi ant a partetzipare.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”