S’Arbutzu, connotu fintzas comente  Cadrilloi, Cadrillòni, Cadilloni, Cadrigione, Irbutu, Ischiria, Iscraria, est una mata connota meda in sas traditziones de sa Sardigna. Cun su  frore suo, custu fundu ispontàneu de sa mantza mediterrànea tenet unu ruolu màgicu e cun meda impreos in sa cultura isolana.

Cumintzat a frorire in maju. Unu tempus, in sas domos sardas, non mancaiant mai sas cranistas cun s’arbutzu in sos cabidales de sas isposas. Custas cranistas, cun formas e mannària diferentes, fiant essentziales pro sas fainas fitianas in coghina e pro sa traballadura de su pane e de àteros alimentos preparados in domo. Sos frustigos de arbutzu, robustos e mujaditos, costituiant sa matèria prima pro sa realizatzione de custas cranistas, ma non pro custu ebbia: su frore istilizadu fiat impreadu a s’ispissu in traballos de recramu e tessidura, arrichende su patrimòniu artìsticu e artesanale de s’ìsula.

S’Arbutzu s’impreaiat fintzas pro abrontare su màndigu. Sa patata cora suta de sa chisina, rapresentaiat una risursa pro sas classes prus pòberitas,  cumpletende pastos modestos. Sos rebuddos friscos de su cambu, ammaniados in vàrias maneras, deveniant parte de su màndigu de onga die, unidos a àteros vegetales e ortalìtzias. Sas fògias friscas, imbetzes, fiant impreadas pro imboligare formas piticas de casu, lis donede a sos nidolos unu sabire e unu nuscu partcuculae, chi istesiaiat fintzas sos babbois.

In prus de sas calidades alimentares suas, s’arbutzu possedit propiedades benèficas pro sa pedde. Sas fògias suas sunt impreadas pro infriscare sa pedde e pro curare sas brusiaduras causadas dae su sole. In su Medioevu, s’arbutzu fiat devènnidu un’alleadu pretziosu pro sa bellesa de sas fèminas, pro ite s’impitaiat pro nde peare sas mantzas de sa pedde, comente sas lentìgias.

Ancora oe, s’Arbutzu est assotziadu a creìngios antigos: si creiat chi custu fundu poderet agire comente rimèdiu pro abenenamentos o ispìtzulos de babbois velenosos, una traditzione chi tenet raighinas in sas influèntzias de sos Gregos e de sos Romanos, lòmpidos a Sardigna. In sa mitologia grega, s’arbutzu beniat postu a inghìriu de sas tumbas, pro more chi si creiat chi agiudaret sos mortos pro su biàgiu in s’aldilà.

In su cuntestu cristianu, su cambu de s’arbutzu leat su nùmene de “Bàculu de Santu Giosepe”. Sa paristòria  contat chi Santu Giosepe, a sa chirca de unu maridu pro Maria, giughiat unu bàculu de arbutzu chi aiat froridu in modu meraculosu, inditende in custa manera s’isposu adatu pro Maria.

 “Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Smartphone e minores: sas indittaduras noas de sa Sotziedade Italiana de Pediatria e s’importu de un’ impreu sciente.

Sa “Sotziedade Italiana de Pediatria” at ispainadu racumandatziones noas subra s’impreu de sos dispositivos digitales dae parte de sos minores, presentendelas in Senadu in su mentres de sos Istados Generales de sa Pediatria.

Sas indittaduras imbidant a cansiare s’intrada chentza controllu a Internet in antis de sos 13 annos, a differrere s’impreu de su smartphone personale a su mancu fintzas a custa edade e a allonghiare s'impreu de sos social media, fintzas a sos 18 annos, in ube sa leze nde permitat s’impreu a comintzare dae sos 13.

Segundu sos espertos, un’amigantzia meda precosa cun smartphone, tablet, videojogos e prataformas social esponnent sos pitzinnos a arriscos mannos, derettu e in tempus longu. Intre sos perìgulos printzipales bi sunt tzitados s’atzessu chenza cuntrollu a cuntenutos malos, sa possibilidade de isvilupare cumportamentos imbistos e s’efetu subra s’isvilupu mentale, emotivu e relatzionale.

S’infàntzia e s’adulescèntzia sunt mamentos in ue su cherbeddu est ancora in prenu cambiamentu e un’impreu digitale intensu podet cotulare cun protzessos de fundamentu comente s’atentzione, sa capatzidade de cumprendere, s’autoregolatzione emotiva. Sas racumandatziones non si alindant a su tema de s’edade. Imbidant puru a ischìvare s’impreu de sos dispositivos in su mentres de sos bustos e in antis de andare a dromire, mamentos de sa die chi devent èssere dedicados a sas relatziones familiares, a su pasu e a sa regulatzione fisiològicas.

Si cussizat de faghere atividades a s’abertu, isport, letura e giogu creativu, istrumentos de fundamentu pro accotzare unu isvilupu ecchilibradu e pro cuntrastare sa assediosidade ligada a s’abbusu de ischermos.

S’annoamentu mustrat comente s’efetu de sos istrumentos digitales subra sa crèschida de sos minores siat oramai unu tema tzentrale in sa chirca iscientìfica, ispainande sa netzessidade de lìnias de ghia craras pro famìllias, iscolas e operadores sanitàrios.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”