Est istada fata un’iscoberta archeologica importante in Sardigna chi at permìtidu de cuberare unu depòsitu mannu a beru de “follis”, monedas antigas de brunzu introduidas in su 294 p.C. durante sa reforma monetària de Diocletzianu in s’imperu romanu e impreadas fintzas in època bizantina. Custu depòsitu est de sa prima metade de su sèculu IV p.C. e est istadu atzapadu in sas abbas a su largu de sa costa nord-orientale de s’ìsula, a presu de Altzaghena. S’iscoberta est istada fata a ischire dae su Ministèriu de sa Cultura.

Si pensat chi su nùmeru de custas monedas de brunzu siat intre sos 30.000 e sos 50.000 esemplares. Custu nùmeru superat de meda sa de sas monedas coberadas in unu pretzedente acatamentu acontèssidu in su 2013 in su Regnu Unidu, in Seaton, ue fiant istados iscobertos 22.888 follis. In prus de sas monedas, in su depòsitu sunt istadas individuadas ànforas de produtzione africana e calicuna de produtzione orientale.

S’acatamentu est istadu fatu dae unu subàcueu durante un’immersione, cando at annodiadu sos restos metàllicos no a tesu meda de sa costa. A pustis, su Nùcleu Archeològicu Subàcueu de sa Subrintendèntzia de Archeologia, Bellas Artes e Paisàgiu de Tàtari e Nùgoro, paris cun sos Carabineris de su Nùcleu Tutela Patrimòniu Culturale de sa Sardigna e a su Nùcleu Carabineris Subàcueos de sa Sardigna, at esecutadu unu primu reconnoschimentu in su tretu de mare interessadu, in collaboratzione cun su Nùcleu Subàcueos de sos Carabineris de Casteddu e su Nùcleu de sos Vìgiles de su Fogu de Tàtari, cun sa partetzipatzione de sa Politzia de Istadu e de sa Guàrdia de Finàntzia, paris cun sas Capitanerias de Portu.

Sas operatziones subàcueas ant riveladu s’esistèntzia de duas macro-àreas iue s’agataiant sos follis, in unu tretu mannu  e arenosu de su fundale chi s’estendet intre sa marina e sos campos de posidònia.  Totu sas monedas coberadas sunt in cunditziones bonas. Sa datatzione de sas monedas est de perìodu cumprèndidu intre su 324 (chi currispondet a sa monetarzione de Litzìniu) e su 340 p.C. Sa datatzione est istada cunfirmada dae sa presèntzia de monedas de Costantinu su Mannu e dae sas monedas de sos vàrios membros de sa famìlia imperiale.

Su diretore generale de s’Archeologia, de sas Bellas Artes e de su Paisàgiu (Abap), Luigi Sa Rocca, at sutaliniadu s’importu de custa iscoberta e sa netzessidade de preservare e avalorare su patrimòniu archeològicu sutamarinu, chi est semper minetzadu dae fatores naturales e fainas umanas. Su Ministèriu at isvilupadu mètodos e tècnicas de recùperu e cunservatzione eficatzes meda pro tutelare custu patrimòniu istraordinàriu e at promòvidu istrategias innovativas pro l’avalorare.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Salude in arretirada: creschet su pesu de su privadu e s’ ispesa a carrigu de sos tzitadinos

Su sistema sanitàriu pùbbricu sighit a pèrdere positziones, lassande logos semper prus mannos a sas istrutturas privadas, chi in logos diferentes – comente sa riabilitatzione – sunt giai divennidas sa parte importante de s’amparu assistenziale. Mentres sa parte privada cunfirmat sa presentzia sua, creschet in parallelu su costu de sas curas pro sos tzitadinos e creschet sa parte de chie renùntziat a sos trattamentos ca no podet poderare sas ispesas.

Est sa frigura de una privadizatzione a pagu a pagu e silentziosa cunfirmada dae s’anàlisi de sa Fundatzione Gimbe, chi mustrat comente sa salude pùblica siat perdinde capatzidade de risposta e universalidade. In Sardigna, segundu sos ùrtimos datos de sa Ragioneria Generale de s’Istadu po su 2023, sa parte de ispesas pùbbricas destinadas a sas istruturas privadas cunvenzionadas si firmat a su 13,2%, unu balore pius bassu de sa media natzionalema chi in donzi casu cunfirmat una tendèntzia importante.

Su disvàriu intre su chi su servìtziu sanitàriu pùbbricu resurtat a garantire e su chi benit delegadu a su privadu si refletet in deretu subra de sas famìlias. Intre su 2016 e su 2023, s’ispesa agguantada dae sos tzitadinos pro si bortare a istruturas sanitàrias privadas est creschida de su 137%, passende dae pagu prus de 3 miliardos a prus de 7,2 miliardos de èuros. Unu accreschimentu chi non pertoccat solu prestatziones ispetzialìsticas, ma fintzas servìtzios netzessàrios chi giai non sunt prus a disponimentu in tempus zustu in su sistema pùbbricu.

Sa cunsighèntzia est de una natzione in ube s’atzessu a sas curas divenit semper prus diffitzile. Listas de isettu longas, mancàntzias de personale e imbestimentos chi non bastant addescant unu assentu in ube chie si lu podet permittere si bortat a su privadu, mentres àteros renùntziant a esames, bìsitas o teràpias de fundamentu.

Unu cuadru chi torrat a ghettare sa dibatta subra de sa netzessidade de afortigare su servìtziu pùbbricu, garantinde cabidas, prozettazione e capatzidade organizativa.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”