S’anturzu, una de sas genias animales prus raras in Sardigna, at fatu su torrada sua in sos chelos de s’ìsula a pustis de diversos deghènnios de ausèntzia. Difatis, unu giòvanu esemplare de gurturju anturzu, chi apartenet a sa populatzione  de su nord-otzidentale de s’ìsula, est istadu su protagonista de una essida intre sas domos de Biddesatu.

Segundu s’Agèntzia Regionale Forestas, custa etzetzionale escursione de su giòvanu anturzu est acabada calicuna die a oe a presu de Biddarega e Nuràminis, a probe de s’istatale 131. Inoghe est istadu recuperadu dae sos agentes de su Corpus Forestale e posca afidadu a su Tzentru de recùperu de sa fàuna agreste (CARFS) de s’Agèntzia Forestas, in Muristeni. A su presente, s’animale est suta osservatzione veterinària in su tzentru de recùperu.

Su cumportamentu de esploratzione, tìpicu de sos giòvanos anturzos, los ispinghet  a s’ispissu a printzipiare bolos assolados. Nointames, a càusa de s’inesperièntzia, custos bolos los podent pònnere in dificultade, esponende·los in perìgulu. Difatis si podent pèrdere o mòrrere de fàmene.

Custu giòvanu anturzu, naschidu ocannu, no est su primu a s’ispìnghere in custa zona, ca sos GPS impreados pro compidare sos anturzos interessados in su protzessu de ripopulamentu ant registradu una crèschida de sas essidas in s’ala meridionale de s’ìsula. Nointames, custa borta sa presèntzia sua est istada annodiada deretu e documentada ca est intradu in sa bidda.

Su progetu “Life Safe for the Vultures,” chi biet sa partetzipatzione de Forestas e vàrios colleboradores istitutzionales, punnat a estèndere sos resurtados otentos cun su pretzedente progetu “Under Grifon Wings” in su Nord Ovest de sa Sardigna, a su restu de s’ìsula. S’obietivu est su de garantire sa supravivèntzia pro meda tempus de s’anturzu in totu sa regione e de nde favorire sa torrada in sas àreas in ue est ausente dae medas annos.

Pro custu est istada creada un’istatzione de alimentatzione pro sos pugiones necròfagos in su cantiere forestale de Biddedatu, una voliera de ambientamentu dae ue in tres annos ant a essire unos chimbanta esemplares bènnidos dae s’Ispagna, un’osservatòriu, e un’àrea pro ispuntinare pro osservare sos anturzos. A su presente, sa volera acasàgiat 12 anturzos bènnidos dae s’Ispagna.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

A s’iscoberta de su logu archeològicu prus bellu de Tortolie

Su logu archeològicu de S’Ortali ’e su Monti, postu in s’iscrocca de Tortolie, in Ozzastra, est unu de sos cumplessos preistòricos e protostòricos prus importantes e mènzus cunservados de sa Sardigna. Postu intre duos rilievos a pagos chilòmetros dae su mare, in sa carrela chi che leat a sa plaja de Orrì, su logu apparat unu viazzu raru in mesu a millènnios de istòria, arregande testimoniàntzias chi partint dae su Neolìticu e arribant a s’edade de su Brunzu.

Inoghe si podet ammirare una domus de janas chi benit dae su Neolìticu reghente, iscavada in sa roca e destinada a s’interru cumone, duos menhir abbarrados chi faghent pensare a s’antiga presentzia de un’alliniamentu megalìticu e unu tzìrculu de pedra de casi 12 metros de diàmetru, ligadu a ritos o pràticas de comunidade de s’edade de su Ramene.

De importu particulare est sa tumba de sos Zigantes, architetura funerària tipica de sa tziviltade nuràgica, cun unu passaditzu longu de interru, incornissadu dae s’esedra, chi contat sas usàntzias antigas ligadas a su cultu de sos mortos. Su coro de su cumplessu est però su nuraghe S’Ortali ’e su Monti, una istruttura manna de pedra fraigada forzis in su 1500 a.C., formada dae unu bastione tzentrale e dae unu bastione elliticu cun turres a costazzos, un’òpera chi testimonzat sas capatzidades de fraigu e organizatzione de sos nuràgicos.

In giru a su nuraghe s’istèndiant sa bidda e zuras de tribagliu diferentes, intre de sas cales bi fuint logos de manizu e mescamente, silos pro sa cunservatzione de sos tzereales, elementos chi mustrant s’importu de sa lauranza in sa vida de donzi die de sas comunidades de cussa edade. Bìsitare S’Ortali ’e su Monti cheret nàrrere a s’infùndere in d’una bista ancora intrea, in ue sa presentzia de s’òmine antigu faeddat cun sa natura a inghìriu e apparat unu cuadru claru de comente sas populatziones preistòricas isseberaiant e modellaiant sos logos in ue bìvere.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”