Ite ispinghet sos indivìduos de diversas èpocas istòricas a bìvere in comunidade? Comente naschent sas tzitades, comente interagint e pro ite benint abbandonadas? Custas sunt petzi unas cantas pregontas chi ant a èssere a su tzentru de su Sardinia Archeo Fèstival, un’eventu divulgativu subra de s’archeologia e non solu, chi ocannu lmpet sa de bator editziones suas, pessadu e organizadu dae s’assòtziu Itzokor.

Su Fèstival s’at a fàghere in Casteddu, acanta sos ispàtzios de su “Ghetto”, sa chenàbura 9 e su sàbadu 10 de làmpadas, e acanta s’ExMe de Carluforti su sàbadu 17 de làmpadas, cun una sèrie de addòbios chi ant a girare a fùrriu a su tema “Torrada a Itaca”. Sos organizadores sutalìniant chi at a èssere “una riflessione subra de sa tzitade mìtica omèrica, sìmbulu de biàgios e torradas, ma mescamente de sabiore e connoschimentu”.

“Su sedentarismu umanu, a su mancu partinde dae su Neolìticu, at portare s’òmine a benefitziare de sos privilègios de sa vida comunitària”, afirmant sos membros de Itzokor. “Ma pro ite amus seberadu custu caminu? Custa at a èssere sa prima pregonta chi amus a chircare de rispòndere in sa editzione noa de su Sardinia Archeo Fèstival. E posca, amus a afrontare totus sas àteras pregontas chi nde derivant: cando sunt istasos pesados sos primos tzentros de vida comunitària? Ite determinat s’organizatzione sotziale, polìtica, culturale e urbanìstica chi mutimus ‘tzitade’? Amus a chircare de cumprèndere fintzas comente una tzitade morit, comente unu tzentru urbanu s’isbòidat e ue finint sos abitantes suos. Amus a esplorare sas istòrias de sas fundatziones de tzitades famadas comente Cartàgine, sas dinàmicas de pòdere de sas tzitades etruscas e amus a chircare de cumprèndere ite est capitadu in sa Sardigna nuràgica o in su Mediterràneu cun s’arribu de s’Islam. Ma su Fèstival at a èssere fintzas un’oportunidade pro rèndere donu a sa tzitade de Casteddu, torrende a costrùere s’istòria sua de su Chimbighentos a sas ricostrutziones sutzessivas a sos bombardamentos de su 1943. L’amus a fàghere fintzas a traessu de sa letura de sos documentos pretziosos arrimados in sos archìvios tzitadinos. In su matessi tempus, amus a ghetare un’ograda subra de realidade prus piticas, chi nointames torrant a propònnere in  iscala minore sas dinàmicas de organizatziones polìticu-sotziales tìpicas de sos tzentros mannos, e nos amus a pedire si siat a beru netzessàriu faeddare de ‘burgos’ cando si tratat de biddas”.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Sa fine drammatiga de su zovanu benturzu Arricelli, pustis de su bolu attrividu dae sa Sardigna a sa Sicilia, nos ammentat sos arriscos de sos movimentos de ispartinadura de sos zovanos alabros.

Su destinu sou, interrumpidu cando fit bolande supra su mare in mesu de Punta Raisi e San Vito lo Capo, nos ponet daenanti a sa debilesa de custas creaduras magniffigas, in d’unu mundu semper pius bortadu a sos interessios de sos
omines.

Arricelli fit unu de sos 15 benturzos de sa colonia noa de su Sarrabus- Gerrei, e sa perdida sua est una disgrassia non solu po sa comunidade iscentifica chi lu compudabat, ma puru po tottus sos chi appretziant e si affuscant de sa rimunida de sos animales arestes.

Bell’e chi non tottu est perdidu. In su mentres chi pranghimos sa perdida de Arricelli, semus animados dae sos sutzessos e dae sa resistentzia de sos atteros membros de sa colonia de Villasalto. Su benturzu Sannicolò sighit s’iscumbattamentu de sa Sardigna, ispinghindesi cun atza in medas regiones de s’isula, cun su bentu chi che lu diat leare fintzas in Corsica.

A sa mattessi manera, sos atteros benturzos commente Sinnai,Ballao,Gerrei,Armungia,Quirra e Muravera, mustrant unu adattamentu chi surprendet meda, addurante po su pius tempus in sa sura de sos Sette Frades, ma iscumbattande puru iscroccas pius attesu, ma torrande semper a sa sicuresa de sa gabbia Forestas. S’azzudu de sos pastores, commente sos frades Aledda, est importante meda po garantire unu approvistamentu de cosa de pappare po sos benturzos.

Su rolu insoro non solu assicurat chi custas creaduras ispantosas potant bivere, ma azzuat puru a su sutzessu totale de su disignu po conservare sos benturzos, apparande unu ispartimentu ecologicu de sas carasas chi faghet bene siat a s’ambiente siat a sa comunidade locale.

In su mentre chi pranghimos sa perdida de Arricelli, rennovamos s’impignu nostru po diffendere e preservare sas zenias minettadas, pro itte atteras disgrassias commente custa si potant iscansare e chi su chelu sigat a essere surcadu dae sas alas de custos alabros magnifficos.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22