Lighende un’articulu bogau de su blog de s’istudiosu Frantziscu Casula Truncare sass cadenas, a tìtulu Lingue povere lingue ricche, semus  lòmpios a a su cunsideru chi  unu massau bolotanesu ci connoscet bene sa limba sua, su sardu de Bolòtana at a allegari  unu sardu prus erricu de cuss’italianu ci si podet agatari in medas librus e òperas contàs po eèsere èperas de grandu valore. E agiungu eo, manneddu miu, ca allegàt in sardu ebbia, teniat una connoscènthia de su sardu prus manna de cantu la podat tènnere cale ca siat studente universitàriu sardu ci allegat s’italianu. In sardu manneddu miu nce dda fait a esprìmiri totu is sentimentos , is ideas, is sperànthias e is spetativas ci tenait prus de cantu unu picocu sardu de oe chi allegat in italianu podat fàiri.

Mancari calincunu podet narri ca manneddu miu, e peri cussu massau bolotanesu ci fui nandu, non isciant allegari de Sant’Agostino, de Dante e nimancu  de psicanàlisi, o de processos chìmicos e de missilìstica; est a beru, made cussus argumentos non ndi iat ari  pòthiu narri nudda  mancu Marco Tullio Cicerone, s’oradore oratore sena duda intelligente e istudiadu.

Tzitzerone est unu de sos iscritores latinos chi prus de totus at allegadu male de sos Sardos e de sa Sardigna.

S’oratzione, de s’annu 54 a.c. est in defensa de Emilio Scauro ex guvernadore de sa Sardigna. Custos est acusadu de tres “crìmines”: àere abbenenadu in su un’ispuntinu Bostare, tzitadinu ricu de Nora, pro s’impossessare de su patrimòniu suo; àere molestiadu sa mugere de Arine, a su puntu de divènnere amante suo. Pròpiu pro custu motivu, durante s’oratzione sua in difesa de Scuro aiat naradu contra a sos sardos:

«Sa ratza prus ingannadora, comente nos atestant totu sos documentos de s’antighidade e totu sas òperas istòricas, est cudda de sos Fenìtzios. Sos Pùnicos, chi sunt discendentes issoro, non si sunt ammustrados, si pensamus a sas medas rebellias de Cartàgine, a sas numerosas violatziones e segaduras de patos, fìgios degenerados. Sos Sardos, chi dipendent dae sos Pùnicos gràtzias a unu mescuritzu de sàmbene africanu, non sunt istados giutos a Sardigna comente  colonos normales istantziados in cue, ma comente su refudu de colonos de sos cales si nde lìberat”.

Intre defensa, presones e bellesa: sa Turre de s’Elefante contat su passadu medievale e s’ispiritu de Casteddu.

In su coro de su cuarteri istoricu de Castello, in Casteddu, si istantariat importante sa Turre de s’Elefante, unu de sos monumentos pius importantes de sa tzittade e baluardu autenticu de s’istoria medievale sua. Fraigada in su 1307 po contu de so pisanos, chi tando dominaiant sa Sardigna de su meridione, sa turre faghiat parte de su sistema de defensa de sa tzittade, umpare a sa Turre de Santu Brancau, cun s’intentu de diffendere s’intrada a Castello, su quartieri fortalessidu postu supra de su montricu.

Arta casi 30 metros e fraigada in carcare biancu chi arribaiat dae sas cavas de Bonaria, sa Turre de s’Elefante ispantat oe puru po sa maestosidade e sa fortesa de sos muros suos. Tres partes sunt serradas e fraigadas cun roglios de pedra, mentres su quartu est abbertu e mustrat sa parte de intro fatta de iscalas e curridores de linna, secundu unu modellu chi si impittaiat meda in su Medioevo.

Su numene de sa turre benit dae un’iscultura pitticca de pedra de unu elefante chi est posta in sa fatzada a sa parte de mesudie: una cosa curiosa chi cun su tempus est divennidu unu zubilu conicu po turistas e tzittadinos. In sos seculos, sa Turre de s’Elefante est bistada impittada po cosas divressas.In su tempus de sos ispagnolos fuit una presone, e sos muros de fora funt impittados po bi appiccare sas concas segadas de sos cundennados a morte comente avvisu po sa populatzione. Cun s’Unidade de Italia e sos accontzos de su Noighentos, sa turre at recuperadu sa cara sua originaria e oe est abberta a sos bisitadores.

Dae su patiu de sa bista si godit una de sas bistas pius ispettaculares de Casteddu:sa mirada passat dae sa tzittade bezza a su portu, fintzas a su mare abbertu e a sos corongios a inghiriu. Po custu motivu, addia de essere una testimonia preziosa de su passadu, sa Turre de s’Elefante est una frimmada importante po chie disizat connoschere s’anima istorica e de sa bista de sa capitale sarda.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22