Cando càpitat calicunu discàpitu o calicunu intzidente, a su sòlitu betamus sa curpa a sa mala fortuna o a sa sorte mala. A  bias però si narat peri ca sa curpa est de s’ogru-malu, est a nàrrere de calicuna iscomùniga o frastimu fatu  de propòsitu o a malasciagura contra de nois.

Pro parare fronte a custos imprevistos esistint medas rimèdios. Unu de custos est su cocu, naradu peri samèngia. Si tratat de  una de sas prendas sardas prus antigas, famadas e connotas, ci serbit pro tènnere bona fortuna e pro s’amparare, dae s’ogru malu, ma peri pro  si protègere dae sos animales velenosos e pro illebiare sos dolos.

Si pendat chi sa pedra niedda tzentrale de su cocu siat a tretu de sarbare dae su male, amparende su chi ddu portat. In su tempus coladu custa punga fiat tramandadu de generatzione in generatzione o regaladu mescamente in ocasione de acuntessimentos importantes comente sa nàschida de unu pipiu o sas cojas comente augùriu pro tènnere famìlia. Fidatis su coco benit donadu a sas fèminas impedidas, opuru benit postu a conca de su bartzolu de su pipiu deretu de nàschere.

Sas pedras chi benit  impreadas pro custa concordare custu ogetu, chi podimus mutire prenda, sunt prus che totu s’ònice e s’ossidiana, ma si podent impreare peri àteras pedras mescamente in logos de mare, comente su coraddu o  s’àgata.

Oe  Su Cocu benit impreadu peri comente picadillu, est a nàrrere pro bellesa. Difatis, pro more de s’elegàntzia sua, est divènnidu una prenda chi benit impreada pro allichidire bestires de moda.  Gràtzias a sas istilistas e a sos mastros de pannu, su cocu oramai est un’elementu distintivu de sa moda sarda.

In passadu però, comente amus naradu, teniat unu significadu simbòlicu importante. Fiat una donu tìpicu de sas mannais opuru de sas madrinas donaiant a sos nebodes a oa sos figiolos. Difatis si podiat bìdere apicadu in sos passeginos o in sos bartzolos de sos crios. Oe at assùmidu, semper de prus, una funtzione de ornamentu: l’agatamus in sas recàias, in sos bratzales e in sas cannacas.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

A s’iscoberta de su logu archeològicu prus bellu de Tortolie

Su logu archeològicu de S’Ortali ’e su Monti, postu in s’iscrocca de Tortolie, in Ozzastra, est unu de sos cumplessos preistòricos e protostòricos prus importantes e mènzus cunservados de sa Sardigna. Postu intre duos rilievos a pagos chilòmetros dae su mare, in sa carrela chi che leat a sa plaja de Orrì, su logu apparat unu viazzu raru in mesu a millènnios de istòria, arregande testimoniàntzias chi partint dae su Neolìticu e arribant a s’edade de su Brunzu.

Inoghe si podet ammirare una domus de janas chi benit dae su Neolìticu reghente, iscavada in sa roca e destinada a s’interru cumone, duos menhir abbarrados chi faghent pensare a s’antiga presentzia de un’alliniamentu megalìticu e unu tzìrculu de pedra de casi 12 metros de diàmetru, ligadu a ritos o pràticas de comunidade de s’edade de su Ramene.

De importu particulare est sa tumba de sos Zigantes, architetura funerària tipica de sa tziviltade nuràgica, cun unu passaditzu longu de interru, incornissadu dae s’esedra, chi contat sas usàntzias antigas ligadas a su cultu de sos mortos. Su coro de su cumplessu est però su nuraghe S’Ortali ’e su Monti, una istruttura manna de pedra fraigada forzis in su 1500 a.C., formada dae unu bastione tzentrale e dae unu bastione elliticu cun turres a costazzos, un’òpera chi testimonzat sas capatzidades de fraigu e organizatzione de sos nuràgicos.

In giru a su nuraghe s’istèndiant sa bidda e zuras de tribagliu diferentes, intre de sas cales bi fuint logos de manizu e mescamente, silos pro sa cunservatzione de sos tzereales, elementos chi mustrant s’importu de sa lauranza in sa vida de donzi die de sas comunidades de cussa edade. Bìsitare S’Ortali ’e su Monti cheret nàrrere a s’infùndere in d’una bista ancora intrea, in ue sa presentzia de s’òmine antigu faeddat cun sa natura a inghìriu e apparat unu cuadru claru de comente sas populatziones preistòricas isseberaiant e modellaiant sos logos in ue bìvere.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”