In su 1866, in martzu, su massaju, Luigi Puddu, arendi su cungiau de “S’è munzu Franciscu”, in localidadi “Cort’e Lucetta”, si fiat acatau ca s’obrada de s’aladru suu iat atumbadu a calincuna cosa de tostau. Crosidadosu e impentzamentau de custu fattu, ndi iat scostiau su ju, iat incarrerdu a sgavari e iat agatadu una lastra de brunzu scolpida, longa 60 cm, arta 45 cm, lada 5 mm, chi pesàt 20 chilus.

Su massaju, chi non iat cumprèndiu s’importàntzia de cussu documentu epigràficu, iat portadu sa tàula a bidda e dd’iat cunsinnada a su predi, su canònicu Giuanni Cardia, chi dd’iat bòfiu recumpensari cun dexi francu (dus scudus de prata), chi po cussus tempus fiat unu bellu tanti.

Giuanni Spano, chi si fiat fatu cunsinnari sa lastra, dd’iat esaminada e studiada e dd’iat poi donada a su Museu Natzionali de Tatari, innui s’agatat ancora imoi.

S’iscritzioni, a caràteris capitalis, in 27 rigas, narat prus o mancu custu:

“Imperadori Otoni Cesari Augustu Consoli. Sa dia dexiotu de martzu”.

Custu cumandu, trascritu e postu a cunfrontu cun su registru sigilladu de su procònsoli Lucio Elvio Agrippa, pertocat sa chistioni de is terras de is Patulcensis ocupadas chentza de deretu de is Galillensis.

Custu documentu stòricu, de importu po una chistioni amministrativa, giurìdica, linguìstica e epigràfica, est una testimoniàntzia scrita rara, chi chistionat de sa situatzioni de is popolatzionis sardas in època imperiali romana, cunfrimendi, intra is atras cosas, po sa prima borta, sa presèntzia de Otoni in su tronu de Roma.

Difati sa data de su 18 de martzu de su 69 p.C., si riferit a unu mesi e duas dis prima de sa dia chi s’imperadori Otoni sia fut bocidu, pustis sa derruta de Bedriaco, acant de Cremona. In prus, sa tàula agatàt a Stersili, si contat de su perìudu de gherra intra is popolatzionis de s’internu, de illacanamentus e de torrobatòrius, spiegat sa funtzioni de is governadoris romanus in Sardìnnia e si donat informus de importu asuba de sa lìngua e sa burocratzia de s’època.

Custa testimoniàntzia spantosa fiat interrada a su costau de sa bidda romana de Cea Idda, zona chi oi est arrica meda de repertus archeològicus, chi atestant s’importàntzia de custa localidadi e si faint pentzai a custu logu coment de sa sedi de sa popolatzioni de is Galillens.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Su bistire de sos Mamutzones: identidade e misteriu de sa Barbàgia

Su bistire de sos Mamutzones est unu de sos sìmbulos prus antigos e reconnoschìbiles de sa Sardigna de su connottu, unu bistire chi arregat seculos de istòria, ritos e signifficu. Ligadu a su carrasegare de Mamujada, in su coro de sa Barbàgia, est una de sas espressiones prus cadrias e misteriosas de sa cultura sarda.

Su bistire est fattu de pedde de berbeghe niedda, caratza de linna iscura e sonàzzos ghettados in sas palas. D’onzi elementu tenet unu balore simbòlicu pretzisu: sa pedde ammentat su ligàmene cun sa natura e su mundu pastorale, sa caratza mustrat sa cara àrcaica de s’òmine chi si trasformat in ispìritu, mentres chi sos sonàzzos batent, cun su ritmu fundudu insoro, una boghe antiga chi sonat in sos carruzzos de sa bidda.

Su pesu de su costumene podet passare sos 30 kilos, pro neghe de sos sonàzzos mannos de brunzu fìssados in d’una istrutura de coriu. Si lu pònnere recherret fortza fisica, ma fintzas cuntzentratzione e rispetu pro su connottu. Su movimentu de sos Mamutzones est lentu e cadentzadu, acumpanzadu dae sos Issohadores, friguras bestidas de biancu e ruju chi los ghìant e los inghìriant in sa protzessione.

S’orìgine de custa mascara est cuada dae su misteriu. Carchi istudiosu dda ligat a ritos de fertilitade o de passàgiu intre sas istajones, àteros a tzerimònias de amparu e purificatzione. In donzi casu, su bistire de sos Mamutzones sighit a rapresentare una forma de memòria coletiva, unu connottu bivu chi aunid sa comunidade e affaschinat bisitadores dae totu su mundu.

Oe su bistire est custòidu e tramandadu cun orgòlliu, sìmbulu de identidade, resistèntzia e apartenèntzia. Si lu pònnere no est unu gestu folclorìsticu simple, ma un’atu de continuitade cun su tempus coladu, una manera pro ammentare chi sa Sardigna prus autèntica bivet ancora, in su sonu de sos sonàzzos e in su passu lentu de sos Mamutzones in soro.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”