Finas a pagu tempus a como sos istudios pensaiant chi sa tzitade de Terranoa (Olbia) esseret istada fundada dae sos cartaginesos. Ma dae indàgines prus fungudas e gràtzias a unas cantas iscobertas, est esidu a campu chi in veridade sunt istados sos gregos a la fundare.

Difatis,  si si leghet unu passu de sa Guida de sa Grètzia de s’iscritore e geògrafu gregu Pausania su Periegeta, bìvidu in s’II sèculu p.C., si podet agatare custu remonu “A Sardigna aiat lòmpidu una truma de abitantes de sa tzitade de Tespi e de su territòriu de Atene ghiadu dae Iolao, e custos aiant fundadu sa tzitade de Olbia”. Duncas dae sos testos antigos nde podimus leare una informatzione de grandu importu pro connòschere s’istòria de custa tzidade. Difatis sos istòricos narant pròpiu custu, ca Terranoa fiat istada fundada dae Gregos ghiados de Iolao, nebode e fantzeddu de Eracle.

Sa testi est cunfirmada fintzas dae sa geografia. Difati a die de oe connoschimus medas nùmenes de tzitade antigas de orìgine grega chi si mutint cun custu nùmene, est a nàrrere Olbia, chi diat chèrrere nàrrere “sa ditzosa”. Custas tzitade sunt unas otu.

Ma àteras informatziones chi cumproant custas tesis sunt essidas a campu gràtzias a sos iscavos archeològicos reghentes. Difatis finas a s’incumentzu de sos annos Noranta in su sutaterra de satzitade sos repertos prus antigos chi fiant essidos a pìgiu fiant cussos chi torraiant cun su perìodu cartaginesu. Sempus alleghende duncas prus a mancu de su 300 a.C. Duncas semus alleghende de unu perìodu chi cunfirmat s’idea de s’orìgine fenìtzia e posca cartaginesa. Ma àteros istudios fungudos fatos subra repertos archeològicos antigos meda, ant permìtidu de averiguare chi sa tzitade est meda prus antiga, est a nàrrere de su 600 a in antis de Cristos, duncas de orìgine grega.

Sos resurtados de custas iscobertas fiant istados presentados durante una mustra “Olbia greca” fata su 27 freàrgiu de su 2020 a s’Arte-Port Gallery dae sa Geasar e dae sa Soprintendenza Archeologia, Bellas Artes e Paesàgiu pro sas provìntzias de Nùgoro e Tàtati, paris cun s’Assessoradu a sa Cultura de su Comunu de Terranoa.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Su bistire de sos Mamutzones: identidade e misteriu de sa Barbàgia

Su bistire de sos Mamutzones est unu de sos sìmbulos prus antigos e reconnoschìbiles de sa Sardigna de su connottu, unu bistire chi arregat seculos de istòria, ritos e signifficu. Ligadu a su carrasegare de Mamujada, in su coro de sa Barbàgia, est una de sas espressiones prus cadrias e misteriosas de sa cultura sarda.

Su bistire est fattu de pedde de berbeghe niedda, caratza de linna iscura e sonàzzos ghettados in sas palas. D’onzi elementu tenet unu balore simbòlicu pretzisu: sa pedde ammentat su ligàmene cun sa natura e su mundu pastorale, sa caratza mustrat sa cara àrcaica de s’òmine chi si trasformat in ispìritu, mentres chi sos sonàzzos batent, cun su ritmu fundudu insoro, una boghe antiga chi sonat in sos carruzzos de sa bidda.

Su pesu de su costumene podet passare sos 30 kilos, pro neghe de sos sonàzzos mannos de brunzu fìssados in d’una istrutura de coriu. Si lu pònnere recherret fortza fisica, ma fintzas cuntzentratzione e rispetu pro su connottu. Su movimentu de sos Mamutzones est lentu e cadentzadu, acumpanzadu dae sos Issohadores, friguras bestidas de biancu e ruju chi los ghìant e los inghìriant in sa protzessione.

S’orìgine de custa mascara est cuada dae su misteriu. Carchi istudiosu dda ligat a ritos de fertilitade o de passàgiu intre sas istajones, àteros a tzerimònias de amparu e purificatzione. In donzi casu, su bistire de sos Mamutzones sighit a rapresentare una forma de memòria coletiva, unu connottu bivu chi aunid sa comunidade e affaschinat bisitadores dae totu su mundu.

Oe su bistire est custòidu e tramandadu cun orgòlliu, sìmbulu de identidade, resistèntzia e apartenèntzia. Si lu pònnere no est unu gestu folclorìsticu simple, ma un’atu de continuitade cun su tempus coladu, una manera pro ammentare chi sa Sardigna prus autèntica bivet ancora, in su sonu de sos sonàzzos e in su passu lentu de sos Mamutzones in soro.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”