Finas a pagu tempus a como sos istudios pensaiant chi sa tzitade de Terranoa (Olbia) esseret istada fundada dae sos cartaginesos. Ma dae indàgines prus fungudas e gràtzias a unas cantas iscobertas, est esidu a campu chi in veridade sunt istados sos gregos a la fundare.

Difatis,  si si leghet unu passu de sa Guida de sa Grètzia de s’iscritore e geògrafu gregu Pausania su Periegeta, bìvidu in s’II sèculu p.C., si podet agatare custu remonu “A Sardigna aiat lòmpidu una truma de abitantes de sa tzitade de Tespi e de su territòriu de Atene ghiadu dae Iolao, e custos aiant fundadu sa tzitade de Olbia”. Duncas dae sos testos antigos nde podimus leare una informatzione de grandu importu pro connòschere s’istòria de custa tzidade. Difatis sos istòricos narant pròpiu custu, ca Terranoa fiat istada fundada dae Gregos ghiados de Iolao, nebode e fantzeddu de Eracle.

Sa testi est cunfirmada fintzas dae sa geografia. Difati a die de oe connoschimus medas nùmenes de tzitade antigas de orìgine grega chi si mutint cun custu nùmene, est a nàrrere Olbia, chi diat chèrrere nàrrere “sa ditzosa”. Custas tzitade sunt unas otu.

Ma àteras informatziones chi cumproant custas tesis sunt essidas a campu gràtzias a sos iscavos archeològicos reghentes. Difatis finas a s’incumentzu de sos annos Noranta in su sutaterra de satzitade sos repertos prus antigos chi fiant essidos a pìgiu fiant cussos chi torraiant cun su perìodu cartaginesu. Sempus alleghende duncas prus a mancu de su 300 a.C. Duncas semus alleghende de unu perìodu chi cunfirmat s’idea de s’orìgine fenìtzia e posca cartaginesa. Ma àteros istudios fungudos fatos subra repertos archeològicos antigos meda, ant permìtidu de averiguare chi sa tzitade est meda prus antiga, est a nàrrere de su 600 a in antis de Cristos, duncas de orìgine grega.

Sos resurtados de custas iscobertas fiant istados presentados durante una mustra “Olbia greca” fata su 27 freàrgiu de su 2020 a s’Arte-Port Gallery dae sa Geasar e dae sa Soprintendenza Archeologia, Bellas Artes e Paesàgiu pro sas provìntzias de Nùgoro e Tàtati, paris cun s’Assessoradu a sa Cultura de su Comunu de Terranoa.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Unu viàziu piticu intre sos Binos Sardos Prus Nodidos.

Sa Sardigna est una de sas regiones de binàrias prus ammaghiantes de Itàlia, un’ìsula dae s’istòria millenària in ube su binu nàschet dae su faveddu continu intre mare, bentu e terra. Sos binos sardos prus nodidos sunt s’issida berà de cust’iscrocca ùnica e de sas variedades suas autoctonas, meda de sas cales non esistint in àteros logos.

Su prus famadu est su Cannònanu de Sardigna, ruju sìmbolu de s’ìsula, ispartu mescamente in Barbàgia e Ozzastra, connottu pro s’istruttura sua, sos nuscos de frutos rujos maduros, ispètzias e mata mediterrànea e pro su ligàmene cun sa bezzesa de sas populatziones locales. Intre sos biancos si annodittat su Vermentinu de Gaddura DOCG, s’ùnicu binu sardu a denominatzione de orìgine controllada e garantida, friscu, sapidu e nuscadu, nàschidu in un’iscrocca granìtica e bentosa chi dd’at donadu elegàntzia e mineralidade.

In su sud-ovest de s’ìsula s’affirmat su Carignanu de su Sulcis, a bortas contipizadu subra de bìnzas antigas a arboreddu a curtzu a su mare, unu ruju cadriu e modde, cun tanninu galanosu e cun nuscos de fruta iscura e ispètzias. Meda difùndidu in su tzentru-sud est su Monica de Sardigna, unu binu traditzionale, pagu tànnicu e de buffada fàtzile, cun nuscos de cariasa e frores, ideale pro sa coghina de donzi die.

Intre sos biancos istòricos bi est su Nuragus de Casteddu, una de sas variedades de vide prus antigas de s’ìsula, forzis introdùida dae sos Fenicios, chi donat binos lèbios e friscos, ligados a su connottu de sos massajos. Prus cumpressa e delicada est sa Malvasia de Bosa, prodùida in s’adde de su Temu, unu binu aromàticu chi podet èssere siccu o durche, cun notas de frores, de mendùla e mele, figura de una produtzione artesana de balore mannu.

Unu casu ùnicu in su panorama italianu est sa Vernàccia de Aristanis, binu biancu ossidativu afinuadu suta unu velu de frementu, cadriu e fungudu, cun nuscos de fruta sica, ispètzias e mendùla ranchida. A costazu de custos nùmenes istòricos cumparint variedades comente su Bovale, o Muristellu, chi dat binos fraigados e potentes, e su Torbadu de L’Alguer, variedade rara torrada a agatare in sos ùrtimos annos, capatze de espressare biancos elegantes, friscos e minerales.

Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22