Su tràgiu prus piticu de sa fàuna sarda nde benit de un’istòria de isulamentu e de adatamentu de is animales diferentes a un’ambiente prus piticu e “serradu”.

Impare a is animales de oe, sunt esèmpiu de custu fintzas is animales chi oe non ci sunt prus, ma chi fiant in s’ìsula nostra milliones e milliones de annos colados.

Una de custas dda naraiant “Sardomeryx oschiriensis” e nde lompiat in antis de sa girafa africana. Cunforma a sa discendente teniat dimensiones meda prus piticas e non fiat mancu a tzugru longu.

A contare s’iscoberta de custa casta est unu stùdiu imprentadu in su 2018 in sa rivista inglesa de importu “Journal of Systematic Palaeontology” e torradu a publicare in su giassu de s’Universidade de Casteddu. Su stùdiu fiat firmadu de cussos chi insandus fiant duos chircadores de s’Universidade casteddaja, Gian Luigi Pillola e Daniel Zoboli.

Sa chirca, fata paris cun Bastien Mennecart e Loïc, at averiguadu is fòssiles agatados in su nord Sardigna de su “girafomorfo” endèmicu bìviu in s’ìsula in su Miocene inferiore, chi si fiat estintu chene lassare discendentes. Sa casta dd’ant istituia isceti in su 2008, pro mori de su traballu de su paleontòlogu olandesu Jan Van Der Made, chi aiat analizadu is primos fòssiles agatados in Òschiri in su 1903 e allogados in su Natural Hystory Museum de Londra.

De pagu ant agatadu fòssiles noos in depòsitos lacustres de su Miocene inferiore, intra is 18 e is 19 milliones de annos passados, e presentes in un’àrea manna de su nord Sardigna. “Su stùdiu de is arrestos fòssiles noos, agatados acanta de sa biddighedda de Laerru, at fatu manera de torrare a interpretare sa positzione filogenetica de custa casta insulare, classifichende Sardomeryx a comente unu membru de base de su grupu Palaeomerycoidea, ma fintzas de acrarare is fases prus antigas de s’istòria evolutiva de is girafomorfos, grupu de ruminantes oe rapresentadu isceti de sa famìlia de is girafidos”, at ispricadu su paleontòlogu Daniel Zoboli, in un’intervista pro su National Geographic.

Sa chirca noa at portadu a agatare “su babbu mannu” continentale comune a sa casta insulare sarda estinta e a is girafas: unu ruminante pagu connotu, bìvidu in su sud de sa Frantza e in Ispagna parte de su gènere Bedenomeryx, chi aiat populadu s’àrea sardo-corsa in antis de su distacu de custa de is costas europeas. A parres de is istudiosos, Bedenomeryx est su cumponente prus betzu de sa truma de is girafomorfos, ponende aici s’orìgine issoro in s’Oligocene.

Is chi sunt bènnidos in antis de is girafas aiant, però, una cara diferente de cussu chi s’aiat a pòdere pensare. “a dolu mannu, is fòssiles de Sardomeryx e de is parentes prus de acanta sunt meda pagos e non permitint unu fràigu pretzisu — at pretzisadu Zoboli — Fortzis, fiat mannu a comente de una brebei o de unu cerbu piticu e non portaiat corros. Sa cosa segura est chi is mascros fiant postos de dentes caninos superiores fortes, pròpiu a comente carchi ruminante de oe e fòssiles. Duncas, non si depet pensare a un’animale cun su tzugru longu, piessignu de is girafas atuales”.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Andria Parodi, sìmbulu de sa Sardigna e boghe chi nos mancat ancora oe.

Andria Parodi abbarrat unu de sos cantadore e musicistas pius bene crèfidos de sa Sardigna, sìmbulu de un’ìsula chi cantat s’identidade e sa cultura sua a mèdiu de sa mùsica. Andria est nàschidu in Casteddu in su 1967 e at ischidu betare a pare connotu e modernidade, faghinde appretziare su patrimòniu musicale sardu a unu pùblicu natzionale e internatzionale gràssias a sa boghe sua, potente e ùnica.

Sa carriera de Parodi est comintzada cun sos Tazenda, unu sòtziu chi at mudadu meda su panorama musicale sardu cun unu sound chi est ùnicu e capatze de ammesturare folk, rock e sonoridades sardas. Sa boghe sua est divènnida luego comente una marca de fàbrica de unu sòtziu chi at ischidu contare sa Sardigna a manera autèntica e contemporànea. In s’andare de sos annos, Parodi at poi cantadu a sa sola, sena sos Tazenda, ma a bortas cantande puru cun cantadores italianos e istranzos, semper però cun unu ligàmene mannu cun sa terra sua.

Parodi no est istadu unu musicista ebbia, ma est istadu puru unu tistimonzu de sa cultura sarda. sas cantones suas nos contant istòrias de sa vida de cada die, memòria de su connotu de totus chi at raighinas profundas, diveninde puru comente a unu ponte dae su tempus coladu a su presente. Si nch’est mortu chi non fuit betzu ancora, in su 2006, e nos at lassadu un’arrastu mannu in sa mùsica sarda, ma finztas in sa mùsica italiana. Sa boghe sua, ancora oe, sighit a cantare in sos ammentos de totus chi li torrant gràssias mannas po cussu chi at fatu po s’ìsula nostra.

Oe, Andria Parodi est unu esèmpiu mannu po sos cantadores e musicistas noitolos puru, est unu mastru mannu, unu sìmbulu de totu canta sa Sardigna. Festival, cuntzertos de tributu e regortas chi ant fatu a pustis de sa morte sua nos faghent a cumprèndere cantu mannu siat s’ereu artìsticu e culturale sou, chi est meda pius mannu de sas nodas musicales suas. Totu custu est sinnale mannu de cantu issu siat istadu ambassadore de sa Sardigna in totu su mundu.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22