Est girende in custa dies in is retzas sotziales unu vìdeu in ue s’atore Giovanni Storti, còmicu de su famadu triu italianu Aldo, Giovanni e Giacomo, allegat de sa murta sarda, ispieghende s’orìgine e is caraterìsticas de custa mata. Totu bene finas a cando no at cumentzadu a istròchere sa limba sarda comente faghiat in su programma “Mai dire Gol”, acanta interpretaiat su personàgiu Nico.

Su còmicu milanesu, at contadu de unu mitu de s’antiga Grètzia chi contat de Myrsine, una pitzoca forte e àgile capassa de bìnchere finas a a sos òmines suos fedales. Ma bravura sua li diat àere  causadu sa morte. Sa dea Pallade Atena si fiat apiedada e l’aiat trasformada in una mata murta, chi pro traditzione beniat impreada pro allichidire is coronas chi beniant postas in conca de sos binchidores. In prus sa murta est cunsiderada una mata sacra pro sa dea Afrodite, dea de s’amore e de sa bellesa.

Foras de su mitu, imbetzes, ischimus chi sa murta sarda (nùmene iscientìficu Myrtus communis ) apartenet a sa famìlia de sas Myrtaceae. Est unu fundu chi faghet a presè in Itàlia, Grètzia, Ispagna e Frantza e in sas natziones chi s’incrarant in su Mediterràneu. Sa folla abarrat semper birde, est de colore birde iscuru e de forma ovale e a punta.  Sos frores sunt de colore biancu o rosa, formados dae 5 pètalos chi iscapant unu nuscu chi s’ispàinat apetotu. Su frutu est una bobolledda pitica de colore tra su nieddu e su viola, cun medas semeneddos a intro. Coent in Santandria a Ghennàrgiu e abarrat pitzigadu a sa mata pro meda tempus.

Cun sa murta si faghet su licore de murta, chi podet èssere fatu cun s’alcol puru opuru cun s’abbardente. Serbit mesu chilu de murta pro duos litros de alcol.  Ponimus sas boboledda in unu boto de bidru chi serret in modu ermèticu, poi ddu prenimus de alcol e lu lassamus pasare pro una trintina de dies.

Coladas cussas dies tocat a diluire s’alcol a 95% acanta amus fatu ammoddiare sa murta. Pro unu litru de abba si cunsìgiat  1litru de abba e 700 gr de tzùcaru. Si betat totu in una pingiada e si lassat rafinare s’abba. Andat lassadu buddire a fogu bàsciu pro  belle 30/40 minutos e mescradu cando non cando. Su de tres e ùrtima fase

A urtimada tocat a iprèmere su cumpostu e agiungamus•lu a s’alcol. Duncas tocat a filitrare cun unu cannàtzu pro nde leare sa farinàgia. A s’agabbu diamus àere otentu unos bator litros de murta cun una gradatzione de 35%. Pro nde tènnere prus profetu e pro intèndere su sabore de su produtu est mègius a lassare pasare su licore pro una pariga de chidas.

“Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Carbònia, su Museo de su Carbone: unu viazu in sos tempos de sa memòria de su Sulcis de sas minas.

In su corizone de Carbònia, a intro de sa ‘idditzola de de Serbariu, b’at a dies de oe unu de sos museos pius de importu de sa Sardigna. Est su Museo de su Carbone, chi est dedicadu a s’istoria de sas minas. Est unu logu chi nos contat non solu s’istoria de cussu logu, ma fintzas sa vida de òmines e fèminas chi po annos e annos ant triballiadu in cussas minas.

Serbariu, inube si triballiaiat dae su 1937 a su 1964, fuit comente una funtana de abba semper bundante, inube sa zente si nche catzaiat su sìdiu de su tribàlliu. Est cussu su logu chi at batidu dinare meda a sa zona, ma puru energia manna a totu s’Itàlia. Su carbone de cussas minas, infatis, daiat tribàlliu a sas fàbricas, a sas tzentrales e a sas ferrovias, diveninde motore de modernizatzione industriale de totu sa natzione nostra.

Addaghi ant serradu sas minas, cussos logos pariat chi nos nche los depimus ismentigare, ca pariat chi non b’aperat abbarradu pius nudda. Invetze, b’ant fatu unu prozetu de recùperu e de valorizatzione manna, dande vida noa a totu cussos logos, chi sunt divènnidos unu museo chi, ancora a dies de oe, betat a pare sa memòria istòrica, sa didatica e sa capatzidade de divulgatzione.

Po chie andat a bìere custu museo, b’at paritzos zassos de visitare. B’est sa lampisteria, chi est su logu inube b’at una mostra chi est aberta totu s’annu e chi nos contat s’istòria de su carbone, de sa mina e de sos caragolos suos,ma puru de sa ‘idda de Carbònia, nàschida in su 1938 po retzire sas famìlias de sos triballiantes. Incue b’at unu muntone de làmpanas antigas chi si impreaiant in sas minas, ma b’at fintzas trastes e documentos, filmigheddos de sos tempos de tando fatos a sos triballiantes e puru intervistas fatas addaghi sa mina fuit zai serrada.

B’at puru fotografias meda de una bellesa rara. In custos caragolos e percolos chi nos permitint de atraessare sa mina, si podent bìere totu sos logos chi cada die sos minadores pupulaiant addaghi andaiant a triballiare. In sa sala Argani bi sunt poi totu sas màchinas chi permitiant su tribàlliu a tempos de tando.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22