Est mortu su 13 austu coladu Piero Angela, chi si nd’est andadu a s’edade de 93 annos cun grandu dispràghere de totu su pòpulu italianu, afetzionadu meda a su divulgadore sientìficu chi pro annos est istadu su condutore  de SuperQuark in sa Rai. A s’abertura de sa càmera ardente, Alberto Angela at chertu pigare sa paràula pro un’arresonu cummovente, ammitende de èssere abarradu ispantadu dae sas paràulas prenas de amore chi totus ant espressadu pro su babbu, fintzas in sas retes sotziales.

“No est fàtzile pro mene custu arresonu, pesso chisas  persones, sas chi amamus, non nos diant dèvere mai lassare, però càpitat. Dia chèrrere cumentzare alleghende de s’ùrtima cosa chi at fatu babbu. S’ùrtimu arresonu suo datu cun sas ùrtimas fortzas suas. Sorre mea e deo l’amus collidu e l’amus trascritu. Est un’arresonu no ufitziale, est comente a cando calicunu faeddat a sos amigos, a s’agabbu de una serada. E narat “andat bene, deo ando”. In custas paràulas b’at meda amore, afetu, in sos cunfrontos de totus. Est istada una persone chi est resèssida a unire, no a partzire, puru mantenende sas opiniones suas. Custas dies pro mene sunt istadsa una traschia. Apo a dèvere difatis ringratziare totus, pro sos messàgios, sos artìculos. S’istile suo e sughetu suo lu connoschides totus. Ma sa cosa chi nos at corfidu sunt istados sos  messàgios in sas retes sotziales e artìculos prenos non de dolore e de tribulia, ma de amore. Apo notadu petzi custu. E custa cosa m’at corfidu. In custos messàgios apo agatadu amore, chi est unu sentimentu. Su sentimentu est calicuna cosa chi abarrat, chi si trasformat in balore e sos balores sunt eternos. Creo chi siat su mègius bestidu pro su babbu meu, pro su biàgiu chi faghet”.

Alberto, cummòvidu, at posca sighidu:

“Nos at insegnadu cosas medas cun sas trasmissiones tv, cun sos libros, at impreadu ogni mèdiu possìbile, ma s’ùrtimu insegnamentu mi l’at fatu non cun sas paràulas, ma cun s’esèmpiu, m’at insegnadu a non tènnere timoria de sa morte, l’at afrontada cun una serenidade chi m’at triuladu, no l’apo mai bidu cun s’iscunfortu, cun sa tristura, mai. Teniat una vida prena e custu est unu de sos motivos pro su cale si nd’est andadu satisfatu, issu at rugradu custu ùrtimu perìodu, cun una ratzionalidade, a pees in terra, cando ischiat chi diat èssere arribbadu su tempus suo, at fatu una sèrie de cosas, sas trasmissiones chi bidides e sas àteras chi sunt programadas, unu discu jazz, at faeddadu cun sos suos familiares e posca at fatu cuddu ùrtimu arresonadu chi ais letu e 24 oras a pustis de sa dipartida. Issu teniat un’acostamentu a sa vida ratzionale, sientìficu, ma fintzas prenu de amore. In sos ùrtimos tempos costumaiat a repìtere un’aforisma de Leonardo da Vinci, a mie est partu unu pagu de bìvere cun Leonardo da Vinci in domo, resessiat a pònnere de acòrdiu totus, narende semper sas cosas giustas. E Leonardo da Vinci naraiat: “Sigomente una die bene gastada dat alligru dormire, gasi una vida bene impreada dat alligru mòrrere”. L’at repìtidu finas a sa fine, e est un’impòsitu chi nos at donadu…”

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Carbònia, su Museo de su Carbone: unu viazu in sos tempos de sa memòria de su Sulcis de sas minas.

In su corizone de Carbònia, a intro de sa ‘idditzola de de Serbariu, b’at a dies de oe unu de sos museos pius de importu de sa Sardigna. Est su Museo de su Carbone, chi est dedicadu a s’istoria de sas minas. Est unu logu chi nos contat non solu s’istoria de cussu logu, ma fintzas sa vida de òmines e fèminas chi po annos e annos ant triballiadu in cussas minas.

Serbariu, inube si triballiaiat dae su 1937 a su 1964, fuit comente una funtana de abba semper bundante, inube sa zente si nche catzaiat su sìdiu de su tribàlliu. Est cussu su logu chi at batidu dinare meda a sa zona, ma puru energia manna a totu s’Itàlia. Su carbone de cussas minas, infatis, daiat tribàlliu a sas fàbricas, a sas tzentrales e a sas ferrovias, diveninde motore de modernizatzione industriale de totu sa natzione nostra.

Addaghi ant serradu sas minas, cussos logos pariat chi nos nche los depimus ismentigare, ca pariat chi non b’aperat abbarradu pius nudda. Invetze, b’ant fatu unu prozetu de recùperu e de valorizatzione manna, dande vida noa a totu cussos logos, chi sunt divènnidos unu museo chi, ancora a dies de oe, betat a pare sa memòria istòrica, sa didatica e sa capatzidade de divulgatzione.

Po chie andat a bìere custu museo, b’at paritzos zassos de visitare. B’est sa lampisteria, chi est su logu inube b’at una mostra chi est aberta totu s’annu e chi nos contat s’istòria de su carbone, de sa mina e de sos caragolos suos,ma puru de sa ‘idda de Carbònia, nàschida in su 1938 po retzire sas famìlias de sos triballiantes. Incue b’at unu muntone de làmpanas antigas chi si impreaiant in sas minas, ma b’at fintzas trastes e documentos, filmigheddos de sos tempos de tando fatos a sos triballiantes e puru intervistas fatas addaghi sa mina fuit zai serrada.

B’at puru fotografias meda de una bellesa rara. In custos caragolos e percolos chi nos permitint de atraessare sa mina, si podent bìere totu sos logos chi cada die sos minadores pupulaiant addaghi andaiant a triballiare. In sa sala Argani bi sunt poi totu sas màchinas chi permitiant su tribàlliu a tempos de tando.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22