Ogros abertos e conca a chelu pro pro non pèrdere su passàgiu de sos isteddos tramudantes. Notesta est sa note de Santu Larentu e ognunu podet espressare sos disìgios suos. Ma ite signìficat a beru? Sos chi nois mutimus isteddos tramudantes, in berteru sunt metèoras. Si tratat de bucones de s’isteddu coudu Swift Tuttle. Cada annu, tra su 9 e su 12 de austu, colende a presu de su Sole, bogat iscàndulas chi si podent bìere dae sa Terra. Sos astrònomos los mutint Persèides, de sa costellatzione de Perseu, de sa cale paret chi bèngiant.

Ma ite nch’intrat Santu Larentu? Segundu sa traditzione cristiana Santu Larentu fiat istadu brusiadu a biu cumandende s’imperadore romanu Valerianu, durante una persecutzione e su 10 austu s’ammentat su martìriu suo, acontèssidu in su 258 p.C. Semper sa traditzione cheret chi sas Persèides rapresentent sos tzitzones tentos in fogu de su fogorone chi aiat brusiadu a Santu Larentu, opuru sas làgrimas suas de dolore.

Sos disìgios e sos isteddos. Sa paràula disìgiu derivat de su latinu desiderium, overas «farta de isteddos». Dae s’antighidade su mundu de su chelu e de sos astros tenet unu significadu importante e influentzaiant sos sèberos de sa vida de ogna die. Sos corpos de su chelu fiant cunsiderados che divinidades, dae sos cales difatis at a derivare posca s’astrologia, e subra de s’osservatzione issoro si basaiant sas preditziones de su tempus benidore. Prus che totu sos navigadores e biagiadores s’afidaiant a sos isteddos comente  ghias durante sos biàgios issoro a de note. Dae inoghe derivat su creìngiu de osservare sos astros, posca serrare sos ogros e disigiare s’avenimentu de calicuna cosa.

“Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Carbònia, su Museo de su Carbone: unu viazu in sos tempos de sa memòria de su Sulcis de sas minas.

In su corizone de Carbònia, a intro de sa ‘idditzola de de Serbariu, b’at a dies de oe unu de sos museos pius de importu de sa Sardigna. Est su Museo de su Carbone, chi est dedicadu a s’istoria de sas minas. Est unu logu chi nos contat non solu s’istoria de cussu logu, ma fintzas sa vida de òmines e fèminas chi po annos e annos ant triballiadu in cussas minas.

Serbariu, inube si triballiaiat dae su 1937 a su 1964, fuit comente una funtana de abba semper bundante, inube sa zente si nche catzaiat su sìdiu de su tribàlliu. Est cussu su logu chi at batidu dinare meda a sa zona, ma puru energia manna a totu s’Itàlia. Su carbone de cussas minas, infatis, daiat tribàlliu a sas fàbricas, a sas tzentrales e a sas ferrovias, diveninde motore de modernizatzione industriale de totu sa natzione nostra.

Addaghi ant serradu sas minas, cussos logos pariat chi nos nche los depimus ismentigare, ca pariat chi non b’aperat abbarradu pius nudda. Invetze, b’ant fatu unu prozetu de recùperu e de valorizatzione manna, dande vida noa a totu cussos logos, chi sunt divènnidos unu museo chi, ancora a dies de oe, betat a pare sa memòria istòrica, sa didatica e sa capatzidade de divulgatzione.

Po chie andat a bìere custu museo, b’at paritzos zassos de visitare. B’est sa lampisteria, chi est su logu inube b’at una mostra chi est aberta totu s’annu e chi nos contat s’istòria de su carbone, de sa mina e de sos caragolos suos,ma puru de sa ‘idda de Carbònia, nàschida in su 1938 po retzire sas famìlias de sos triballiantes. Incue b’at unu muntone de làmpanas antigas chi si impreaiant in sas minas, ma b’at fintzas trastes e documentos, filmigheddos de sos tempos de tando fatos a sos triballiantes e puru intervistas fatas addaghi sa mina fuit zai serrada.

B’at puru fotografias meda de una bellesa rara. In custos caragolos e percolos chi nos permitint de atraessare sa mina, si podent bìere totu sos logos chi cada die sos minadores pupulaiant addaghi andaiant a triballiare. In sa sala Argani bi sunt poi totu sas màchinas chi permitiant su tribàlliu a tempos de tando.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22