In s’àrea archeològica de Scerì sunt presentes unas cantas tumbas ipoegèicas prenuràgicas de su tipu a “Domus de Janas”, chi sunt parte de una necròpoli e àrea cultuale prus manna chi no est istada galu delimitada bene. Gràtzias a sa documentatzione archeològica, in s’àrea est istadu possìbile istabilire su primu impiantu de custas tumbas durante su Neolìticu Mèdiu (4400-4000 a.C.), cun sutzessivos ampliamentos intre su Neolìticu Finale (4000-3500 a.C.) e s’Eneolìticu Finale (2600-2300 a.C.), e torradas a impreare, semper comente  logos de interru, finas a s’Edade de su Brunzu Antigu (2300–1800 a.C.).

Sas tumbas prus antigas fiant istadas istuvidas in su granitu locale cun picones de pedra tostada, comente sa diorite (pedra ferru) presente in sas formatziones geològicas de sa zona. Intre sa fine de s’Edade de su Rame e sos cumintzos de s’Edade de su Brunzu si fiant impreados fintzas trastos in ràmene tostadu, ràmene arsenicale e fintzas brunzu.

Sa Tumba n° 1 est iscavada in unu blocu erràticu de granitu locale isfrutende sa presèntzia de unu tafone (istampu naturale in sa pedra). Su monumentu si presentat iscalabradu dae su tempus, dae sos agentes atmosfèricos e de sos meda fogos chi ant contribuidu a sa cannidura de sa roca, causende sa de s’ispitzigamentu de sa cartera de manu dereta,  chi immoe s’agatat in su terrinu. Est de tipu monotzellulare cun intrada retangulare bene delineada, artziadu respetu a su tenninu e girada a nord-est. Est de forma retangulare e est pretzèdidu dae unu piticu leminàrgiu subra su cale  s’imbaraiat su portellu de serrada, in gènere una pedra o lastra bene traballada.

Sa càmera tenet unu fundu ellìticu irregulare de dimensiones piticas, fortzis no urtimada, chi podiat acasagiare unu defuntu ebbia, a su sòlitu depostu in positzione fetale, cun sa cara girada conca a s’intrada e acumpangiadu dae unu cabidale funeràriu de tipu personale e rituale.

Fintzas sa Tumba n° 2 est istuvida in unu crastu erràticu de granitu isfrutende unu tafone naturale giai presente in sa roca. Fintzas custa est de tipu monotzellulare, cun intrada pesada respetu a su pranu de su pamentu esternu, giradu conca a nord-est e bene delineadu. Tenet una forma retangulare allonghiada e est provididu de una resega pro s’incassu de su portellu de serrada.

In s’oru de sa tumba sunt istados agatados unos cantos repertos archeològicos chi permitent de datare sa prima fase de impreu de sa necròpoli a su Neolìticu Mèdiu. Prus che totu si faghet riferimentu a sa conca de unu piticu ìdolu feminile in ossu cun capeddu “a tamburello”, a su presente espostu in su Museu Archeològicu de Nùgoro, chi si podet atribuire a sa Cultura de Santu Tzirìacu (4400-4000 a.C.). S’istile e su materiale de s’ogetu regordat unas cantas istatueddas in ossu atzapadas in su Sulcis, in particulare in sa gruta naturale de Monte Meana de Santadi (SU) e in unas cantas Domus de Janas de Cannas de Suta de Carbònia (SU). Custas istatueddas diant pòdere rapresentare sa “Dea Mama” (fintzas “Grandu Mama” o “Dea Manna”) a sa cale sas polulatziones preistòricas afidaiant sos mortos issoro. Fiat sa divinidade feminile primordiale comuna a belle totu sas culturas, tziviltades e populatziones preistòricas de totu su mundu, intre Paleolìticu e Edade de su Rame, ma in manera particulare venerada in s’àrea Mediterrànea intre Neolìticu e Edade de su Rame, posca mutida Astarte dae sas populatzione semìticas, Hathor de sos egìtzios, Cibele in Anatòlia e Afrodite dae sos gregos e Vènere de sos romanos.

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

In arrivu dae sa secunda edissione de s’Oscar de sas Regiones , unu abbenimentu istravanadu chi at a tennere in su coro chi toccheddat de Roma, intro de sos conas istudios de Cinecittà: Custa proa, naschida cun s’intentu de dare gabbale e visibilidade a sas tradissiones e produssiones regionales de eccellentzia, si arviat commente un’occasione unica po tzelebrare sa ricchesa e diversidade de sas terras nostras italianas..

Sa Sardigna, cun sa cultura sua de mizza annos e sas tradissiones chi , accisant, at essere interprete chentza discussione de custu istravanadu abbenimentu. Feminas e omines bestidos cun sos ispantosos costumenes de sa tradissione, ant essere prontos a bogare a campu una variedade manna de ispettaculos chi ant andare a daenanti in sas duas dies de festa.

Unu donu chi drinnit a una tradissione chi affundat sas raighinas in su passadu e chi sighit a brillare cun sa lughe sua in su presente. In mesu de sos ispettaculos pius ispettados bi ant essere sas Mascheras, custodes autentigos de una tradissione longa casi 3.000 annos. Custas figuras prenas de misteru anti isfilare cun destresa in sa Cinecittà Street, accumpanzadas dae sos sonos galanosos de sos marratzos.

In mesu de issas, s’Orku, una maschera cun su corpu de omine e sa conca de animale, imboligada in d’una pedde niedda de animale, cun corros longos supra de sa conca e carrigas de marratzos, chi at essere sa reina assoluda de
s’isfilada. Accanta a issa, sos Mustayonis, bragosos portadores de sa tradissione, cun sas pertigas de ozzastru e sas cannas, bestidos cun beistires betzos e muccadores nieddos in conca, chi ant affadare su pubbricu cun sas istravanadas movidas insoro.

Ma s’Oscar de sas Regiones non si at a firmare solu a s’ispettaculu chi si podet biere: sos visitadores ant a tennere s’occasione de si affundare in sa cultura sarda po mesu de unu beru percursu de su gustu. In sas carrelas de Cinecittà World, ant essere presentadas operas de magistros fattas in suerzu, podottos de mandigare e ispecialidades de sa Sardigna, commente sebadas e porcheddos coghinados in sa brasia. E po accumpanzare custa esperientzia unica de sos sensos, no ant a mancare sas birras de sos magistros de sa regione, chi ant a delissiare sa ucca de tottu sos presentes.

Ma s’Oscar de sas Regiones non tiada essere cumpridu chentza sa musica chi at accumpanzare sos ispettaculos. In su mentres de sas duas dies, su pubbricu at a podere godire de musica dae su bivu, antiga e de sa tradissione sarda, po arrivare a sas interpretassiones de sas cantones pius famadas commente cussas de sos Tazenda e de Piero Marras. E po unu toccu de maghia in pius, no at a mancare s’ispettaculu chi che ogat s’alenu de Feuer Frei, una truppa de artistas chi ant a ballare sighinde sa musica imboligada dae su fogu e su laser, donande un’ispettaculu chi non si at a podere ismentigare e chi at a dassare tottus chentza alenu.

S’Oscar de sas Regiones, duncas, at a donare duas dies de ispantu e emotziones, un’occasione istravanada po si affundare in sa bellesa e sa diversidade de sas tradissiones italianas e bivere un’esperientzia chi non
si at a podere ismentigare e chi at addurare imprentada in sos coros de tottu sos chi ant a partetzipare.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22