In s’Àrea Archeològica Scerì de Irbono sunt presentes medas prendas de s’archeologia chi andat dae su neolìticu e arribbant a s’edade de su ferru. Bastat a pensare a sas domos de janas, a su bidditziolu nuràgicu, a sos menhir, a su nuraghe e a totu sas àtras bellesas antigas chi sunt a inghìriu, comente sa tumba de gigantes de Tèscere e sa Perde de is cincu coros.

Ma in pagos ischint chi durantes’iscavu de su 1994, in sa necròpoli a domu de janas, est istada agatada sa conca in ossu de una dea mama chi tenet prus de 4000 a.C. De custu repertu sa cosa prus importante est de securu su materiale, s’ossu fortzis de cherbu, chi no est fàtzile a lu agatare pro sa Deas Mama. Posca sa  traballadura istilìstica tìpica de sos ìdolos de su perìodu de Bonu, est a nàrrere unu capeddu mutidu “a tamburello”. Sa dea mama in ossu, chi est istadu fintzas seberadu comente logo de s’Àrea archeològica de Scerì, est arrimada in su Museu Archeològicu de Nùgoro. Custu tipu de istàtuas sunt presentes meda in sos  sos cuntestos neolìticos de s’àrea mediterrànea e s’acàpiant in modu simbòlicu a sas “vèneras” paleolìticas de s’Europa continentale.

De sa Dea Mama chi est istada iscoberta in Scerì no est istadu agatadu su corpus, ma si pensat chi s’assimbigiarit a sas tres istatueddas in ossu de cherbu  iscobertas in sa gruta de Monte Meana in Santadi.

Sos istudiosos de arte preistòrica, ant postu in evidèntzia comente s’istile de custas istatueddas si siat evòlvidu in su tempus, colende dae sas figuras todotzes de su Neolìticu antigu, a sas istàtuas istilizadas de su Neolìticu Reghente.

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Maria Lai e Gratzia Deledda: duas boghes de feminas chi contant s’anima de sa Sardigna.

In Sardigna, terra de mudores fungudos e bistas carrigas de memoria, duas feminas ant ischidu dare boghe a s’isula po mesu de limbazos divressos, ma a sa mattessi manera potentes. Gratzia Deledda e Maria Lai sunt duos pilottos de sa cultura sarda e italiana, capatzes de  intritzare raighinas, arte e paraula po torrare a su mundu s’essentzia de un’identidade gai aspra cantu poetica.

Gratzia Deledda, naschida in Nugoro in su 1871, est bistada sa prima femina italiana a binchere su Premiu Nobel po sa Litteradura, in su 1926. Cun sos romanzos suos at contadu sa bellesa antiga de sa Sardigna e sas tesones morales de unu mundu de massajos in cambiamentu. In sas figuras suas bivet su trummentu de s’anima e sa battalla intima intre fadu, curpa e redensione. Sa prosa essentziale sua, funguda, at dadu  fromma letteraria a un’isula chi fintzas a tando fit laccanada a sas trempas de sa contassia natzionale.

In operas comente Elias Portolu, Deledda at ischidu creschere sa fittianidade de s’isula a importantzia universale, diventande boghe de una Sardigna bertera e a s’ispissu chi non benit iscurtada. Maria Lai, naschida in Ulassai in su 1919, at sighidu unu caminu artisticu meda divressu, ma a sa mattessi manera bisadore.

Mastra de iscultura, artista concettuale, tessidora de istorias e relattas, Lai at revertidu sos materiales umiles – filos,pane,pedras,pannos- in operas de potentzia simbolica istravanada.S’arte sua no si est mai serrada in sas affrontaduras de una galleria: cun “Si ligare a su monte”, in su 1981 at dadu vida a unu attu cumone chi at ligadu sa bidda de Ulassai cun d’unu fetta bleu, in d’una opera fuiditta e poetica chi at torradu a iscriere s’appitzicu intre arte, comunidade e iscrocca. Maria Lai at fattu de s’arte un’esperientzia cundivisa, ispirituale in manera funguda, capatze de unire sas pessones intre issas e sa bista. Duos caminos divressos, una mattessi raighina.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22