Is turres  de abbistamentu chi si podent ammirare in is logos de mare de sa Sardigna sunt a s’ispissu tzerriadas “saratzenas”. In sa majoria de is casos, imbetzes, sunt turres ispagnolas, belle totas fraigadas a inghìriu de sa segunda metade de su 1500. Faghiant parte, difatis, de cussu progetu de defensa chèrfiu dae s’imperadore Filipu II pro parare barra a is atracos de is corsaros de s’Àfrica de su Nord contra a is possidimentos de su Rennu de Ispagna. Esistint finas testimonias de fortalesas de orìgine genovesa e pisana (comente sa turre de Santa Maria Navarresa in Ogiastra) chi sunt istadas asseliadas o torradas a fraigare dae fundu dae is ispagnolos e posca dae is piemontesos, ma non tenimus turres saratzenas! Difatis, mancari is invasiones àrabas apant interessadu in una carchi manera peri is costas de sa Sardigna, finas a oe non tenimus noas de peruna turre marina de orìgine moresca, comente a cussas chi ddoe sunt in Ligùria, in Provèntzia o in Sitzìlia, in ue ddoe sunt testimonias de fortes e fràigos de defensa marinos fatos dae is moros.

Podet èssere però chi su nùmene “saratzenu” siat giustificadu dae s’idea chi sa funtzione issoro fiat “anti-saratzena”. A ogna menera, peri custa bia, nos agatamus a dae in antis de unu isbàlliu grave. Difatis is invasiones saratzenas, est a nàrrere cussas fatas dae is populatziones àrabas chi biviant in su Mashriq (Oriente), sunt acadèssidas tra su VII e su XI sèculu  a pustis de Cristu, mentras su pianu de defensa ispagnolu est de su sèculu XVI, duncas prus de 500 annos a in fatu. Is turres in chistione imbetzes fiant istadas pesadas contra a is atacos de in Barbarescos, est a nàrrere contra a is corsaros de is Regèntzias de s’Àfrica Setentrionale, istados chi fiant suta su controllu de s’Imperu Otomanu.

Custas faddinas a s’ispissu dipendent dae sa tendèntzia de nois sardos a autorapresentare su logu in ue bivimus pro mèdiu de is ogros de is chi non sunt sardos, duncas cun isteriotìpos e immaginatzione meda. Custu sutzedet pro ite nois non connoschimus bene s’istòria nostra. Diat a bastare a istudiare su tempus coladu nostru pro si rèndere contu chi tenimus un’istòria prena de acontessimentos e de fatos ecetzionale chi nisciuna “ricostrutzione idillìaca” podet cantzellare.

Casteddu, si ponet in lughe commente unu faru de abbonidade in sa Sardigna de oe. S’urtimu esamene de sos elementos chi at frunidu su Dipartimentu de sas finantzias de su Mef, contat chi custa cittade incantadora est supra de sa lista po redditu mesanu,annodditandesi commente s’unica in sa regione chi tenet unu redditu mesanu pius
fungudu de sa media natzionale. Bell’e gai, custa realtade luminosa est accumpanzada dae umbras de differentzias de accolomia, commente evidentziadu dae sa situassione de Carbonia, sa cale, a su contrariu, est sa cittade pius male posta po su redditu.

In su cuadru de s’accolomia chi b’est in sas dichiaras de sos redditos de su 2023 chi faghent riferimentu a sos redditos de su 2022, bessint a pizzu differentzias importantes in s’accolomia de sa Sardigna e de tottu s’Italia.
Bell’e chi una creschida bassa de s’accolomia, su redditu mesanu supra su cale si pagant sas tassas in Sardigna, est de 19.411,35 euros, registrande unu creschimentu de su 4,4% supra de s’annu passadu. Bell’e chi custu creschimentu est sutta de sa media natzionale, chi marcat unu pius fungudu 7,4%, e est attesu meda dae sos datos de sa Lombardia, chi est sa prima po redditu mesanu in pius, po donzunu, cun d’unu +10,8%.

In d’unu cunfruntu a livellu natzionale, sa Sardigna si ponet a metade de sa lista po redditu mesanu, ma cando si cunfruntat cun sa Lombardia, sa distanzia est pius evidente: su redditu mesanu de sa Sardigna est solu su 72% de cussu de sa Lombardia. Custa differentzia, mancari non siat unu ispantu, po Mauro Carta, presidente de sas Acli regionales de sa Sardigna, est una porfia de s’accolomia totta de affrontare.

Sos meccanismos regionales non sunt solos, ma si reflettent in su cunfruntu natzionale. Mentres sa Calabria est a sos urtimos postos de sa lista po redditu mesanu, regiones commente sa Provintzia autonoma de Bolzano, su Lazio,s’Emilia Romagna e su Piemnote, sunt a sos primos postos cun redditos po donzunu pius artos de 24.000 euros.

Bell’e chi sos isforzos po sa creschida de s’accolomia, sa creschida de su redditu mesanu in Sardigna est de sos pius modestos, cun solu sa Liguria e s’Umbria chi tenent una creschida pius bassa cun su (+3,9%). Sas regiones
cun sa creschida pius arta sunt sa Lombardia, su Lazio e sa Valle d’Aosta, mancari custa creschida siat bistada giai mandigada dae su creschimentu de sos pretzios.

In pius, sos istudios supra su redditu dispostu de sas famiglias chi consumant, evidentziant una realidade meda pius cumplessa. Sa Sardigna est a su postu 14 supra de 20 regiones, cun d’unu redditu disponibile po donzunu chi est solu s’84,9% de cussu de s’italianu mediu. Custu cheret narrere chi mentres un’italianu mediu tenet apparitzadu 100 euros po sas ispesas, unu sardu mediu nde tenet solu 84,9.

Custos datos non solu mustrant unu retrattu de s’accolomia de sa Sardigna, ma pesant puru chistiones de sa sociedade e de s’accolomia importantes meda, chi dimandant una particulare attentzione dae parte de su Guvernu e de sa sotziedade tzivile. Sa frorentzia de Casteddu est de certu unu faru luminosu, ma est puru un’invitu po considerare e affrontare sas porfias de s’accolomia chi tambene trumentant medas atteras zuras de sa Regione.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22