Sa Sardigna chi faeddat a su mundu: sos chimbe iscritores pius famados de s’ìsula.

Sa Sardigna est unu logu chi at tentu literados de valore mannu, capatzes de faeddare a su mundu intreu. Sa pius connota est Gràssia Deledda, nàschida in Nugoro. Issa at bìnchidu su prèmiu Nobel po sa literadura in su 1926. Est s’ùnica fèmina in totu s’Itàlia a àere bìnchidu custu prèmiu.
At iscritu lìbberos inube at contadu de sas biddas de Sardigna, faghìnde- las a connòschere in totue.

Gai e-totu nugoresu fuit Sarbadore Satta, jurista e iscritore. Est issu chi at iscritu “Il giorno del giudizio”, unu de sos menzus lìbberos de su Noighentos, chi faeddat, comente chi siat faghinde una pintura, de sa zente de su cussu tempus. Zosepe Dessì, nàschidu in Biddexidru in su 1909, at bìnchidu su prèmiu “Strega” cun “Paese d’ombre”, lìbberu chi contat sa Sardigna de su connotu e de su tempus modernu.

In tempos pius bighinos a nois, b’est Sergio Atzeni, chi est nàschidu in Casteddu. Sos lìbberos suos ant rinnovadu sa literadura sarda. Tocat de montovare su lìbberu “Passavamo sulla terra leggeri”, chi aunit su mito, s’istòria e su tempus de oe.

Michela Murgia, chi fuit crabarissa, at iscritu “Accabadora”, chi faeddat de una Sardigna simbòlica e misteriosa. Michela Murgia in sa vida sua at faeddadu semper de polìtica e deretos de sa zente, e gai est istada connota in totu s’Itàlia e non solu. Custos chi amos montovadu sunt chimbe iscritores diferentes, chi si aunint po àere tramudadu sa cultura sarda a intro de unu limbazu universale, mustrande chi s’ìsula nostra est raighina e metafora de su mundu.

Sos lìbberos insoro nos faghent a cumprèndere comente sa Sardigna, mancari siat a un’ala de s’Europa, est su logu de mesu de sa literadura e de sa cultura. A lèzere sos lìbberos insoro non cheret nàrrere solu a iscobèrrere sa cultura sarda, ma cheret nàrrere fintzas a si fàghere preguntas universales de sa vida, de su connotu e de s’identidade.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22

Su bistire de sos Mamutzones: identidade e misteriu de sa Barbàgia

Su bistire de sos Mamutzones est unu de sos sìmbulos prus antigos e reconnoschìbiles de sa Sardigna de su connottu, unu bistire chi arregat seculos de istòria, ritos e signifficu. Ligadu a su carrasegare de Mamujada, in su coro de sa Barbàgia, est una de sas espressiones prus cadrias e misteriosas de sa cultura sarda.

Su bistire est fattu de pedde de berbeghe niedda, caratza de linna iscura e sonàzzos ghettados in sas palas. D’onzi elementu tenet unu balore simbòlicu pretzisu: sa pedde ammentat su ligàmene cun sa natura e su mundu pastorale, sa caratza mustrat sa cara àrcaica de s’òmine chi si trasformat in ispìritu, mentres chi sos sonàzzos batent, cun su ritmu fundudu insoro, una boghe antiga chi sonat in sos carruzzos de sa bidda.

Su pesu de su costumene podet passare sos 30 kilos, pro neghe de sos sonàzzos mannos de brunzu fìssados in d’una istrutura de coriu. Si lu pònnere recherret fortza fisica, ma fintzas cuntzentratzione e rispetu pro su connottu. Su movimentu de sos Mamutzones est lentu e cadentzadu, acumpanzadu dae sos Issohadores, friguras bestidas de biancu e ruju chi los ghìant e los inghìriant in sa protzessione.

S’orìgine de custa mascara est cuada dae su misteriu. Carchi istudiosu dda ligat a ritos de fertilitade o de passàgiu intre sas istajones, àteros a tzerimònias de amparu e purificatzione. In donzi casu, su bistire de sos Mamutzones sighit a rapresentare una forma de memòria coletiva, unu connottu bivu chi aunid sa comunidade e affaschinat bisitadores dae totu su mundu.

Oe su bistire est custòidu e tramandadu cun orgòlliu, sìmbulu de identidade, resistèntzia e apartenèntzia. Si lu pònnere no est unu gestu folclorìsticu simple, ma un’atu de continuitade cun su tempus coladu, una manera pro ammentare chi sa Sardigna prus autèntica bivet ancora, in su sonu de sos sonàzzos e in su passu lentu de sos Mamutzones in soro.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”