In su 2023, sa noa de s’omossessualidade in su mundu de su fùbbalu diat pàrrere oramai una chistione normale e bene atzetada. Nointames, sas istatìsticas de sos calciadores decrarados omosessuales rivelant una realidade diversa: sunt pagu e nudda, agigu su 0%.

In su martzu de su 2023, Jakub Jankto, calciadore de sa Tzèchia connotu pro sas esperièntzias suas in Itàlia cun Ascoli, Udinese e Sampdoria, aiat annuntziadu a su mundu de èssere omosessuale cun una decraratzione balente: “Chèrgio bìvere sa vida mea  lìberu. Sena timoria. Sena pregiudìtzios. Sena violèntzia. Ma cun amore. So omosessuale e non mi chèrgio prus cuare”. Su vìdeu acanta rivelaiat sa beridade sua fiat istadu cumpartzidu in sas retzas sotziales e aiat tocadu milliones de persones in totu su mundu.

Custu balentiosu passu at fatu de Jakub Jankto su primu calciadore in manera aberta omosessuale a giogare in sa Sèrie A italiana de fùbbalu. Una pedra miliare chi rivelat cantu b’apat galu de fàghere pro rèndere su fùbbalu un’ambiente inclusivu e familiare pro totus, in manera indipendente dae s’orientamentu .

Su caminu cara a su reconnoschimentu de s’omosessualidade in su fùbbalu est istada matanosa e a s’ispissu signada dae episòdios tràgicos. Justin Fashanu, calciadore britànnicu de orìgines nigerianas, fiat istadu su primu a essite a campu in su 1990, ma sa detzisione balentiosa sua fiat istadu acollida cun disamistade e pregiudìtzios. Custa farta de atzetatzione l’aiat giutu a su disisperu, acabbende sa vida sua cun su suitzìdiu in su 1998.

Pro meda tempus, s’omosessualidade in su fùbbalu est istada unu tabù, e medas esponentes importantes ant impreadu limbàgios chi ofendent in contu de su tema. S’esèmpiu de Jankto est importante ca mustrat s’importàntzia de gherrare custas atitudines e creare un’ambiente de respetu e atzetatzione.

Su coràgiu de Jakub Jankto non podet èssere sutavalutadu, mescamente in unu mundu de su fùbbalu galu prenu de istereòtipos e discriminatziones.  Nointames sos progressos, sos disafios abarrant. Sos cummentos in sas retes sotziales a pustis de s’annùntziu de Jankto dimustrant chi b’at galu meda caminu de percùrrere pro lòmpere a sa normalidade e a s’atzetatzione cumpleta. Ma su fatu chi su Casteddu apat seberadu Jankto pro sas abilidades tècnicas suas, sena cunsiderare sa sessualidade sua, est unu signale importante de cambiamentu culturale in su fùbbalu italianu.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”