Durante s’Edade oumana s’Ogliastra rapresentaiat non petzi unu coladòrgiu de importu intre su nord e su sud de sa Sardigna, in su caminu chi collegaiat Carales e Terranoa, ma giunghiat fintzas s’internu de s’ìsula cun sa costa orientale. In sa regione ogiastrina, in custa fase de s’istòria sua, bi fiat una forte presèntzia militare, comente dimustrat sa denumenatzione de su tzentru de Tenta Rubriensis (localizadu a Barì) e s’acatamentu, intre Lanusè e Irbono, de diplomas e de decoraduras militares (phalerae). Custu dimustrat chi in s’àrea, mancari esseret pagu romanizada, fiant presentes de sos veteranos romanos.

Sas informatziones subra sa natura de sos insediamentos, chi deviant èssere mescamente rurales, sunt pagas, ma in unas cantas àreas, comente in sa pranura costera de s’istàinu de Tortolì, si cuntzentrat su prus de sas testimonias de cultura materiale datàbiles a s’Edade Rumana. Insediamentos peri mannos sunt istados individuados a nord, in sas zonas de sa marina, a palas de s’istàinu, comente in sas localidades de Tradala e de Perdixedda; mentras prus a sud, unu giassu importante meda s’agatat in Is Murdegus.

In custa fase istòrica est dàbile chisas imbarcatziones romanas chi colaiant in su Mediterràneu dirìgidas cara a su Nord Àfrica agatarent unu puntu de pàsida fatu de sa costa de Tortolì-Arbatassa. Custa ipòtesi agatat cunfirma gràtzias a sos medas agatamentos subàcueos in sa costa orientale de sa Sardigna, dae Terranoa a Casteddu. Mescamente a largu de Capu Bellavista-Arbatassa, est istadu agatadu unu relitu de una nave chi carraiat unu càrrigu de lingotos de istàngiu, ràmene e ferru, bènnidos dae sas minas de sa provìntzia romana de sa Bètica (oe Andalusia), prus a mancu de su sèculu I d.C.

Unas àteras atestatziones de sa fase romana sunt sas istruturas chi aparteniat a  antigos bagnos (termas) a presu de sa crèsia de Santa Baòrbara e a probe de Santu Lussòriu e sos numerosos rinvenimentos raros de monedas,  tzeràmicas de mesa e de coghina. In prus, su recùperu in mare de medas ànforas, testimòniat s’esistèntzia de importantes tràficos cummertziales, mescamente  de ògiu e pasta de pische, intre sa costa ogiastrina e sos àteros paisos de su Mediterràneu, in particulare cun su Nord Àfrica.

Custu est testimoniadu peri dae sas fontes epigràficas antigas chi allegant de Sulpicius Portus, chi si pensat esseret a probe de sa costa de Tortolì-Arbatassa, acanta immoe s’agatat s’istàinu.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Capo d’Orso su zigante de granitu chi dominat sa Gaddura.

In su coro de sa Gaddura bidinde su mare crtistallinu de Palau, bi est una de sas meravizzas naturales pius conicas de sa Sardigna: Capo d’Orso.

Custa formatzione manna de granitu, assempiada in sos annos dae su bentu e dae s’abba chi proet, leat su nomene dae sa forma chi non si podet cunfundere e chi ammentat un’ursu chi andat a su mare. Postu a casi 120 metros supra su mare, Capo d’Orso offerrit una de sas bistas pius suggerentes de s’isula. Dae sa parte pius arta sa mirada biet tottu s’arcipelagu de sa Maddalena, cun sas isulas de Spargi, Budelli, Razzoli e Santa Maria finzas a sa Corsica chi est accantu e si biet in sa dies pius limpidas. Est unu logu chi aunit geologia, mitos e bistas, diveninde una frimada necessaria po chie bisitat sa Sardigna de su cabu de susu.

Sa rocca, chi faghet parte de unu complexu graniticu de su tempus de su Paleozoico, est su resurtadu de unu protzessu naturale de frazadura giammadu tafoni, chi at isculpidu su granitu in formas moddes e bratzanas. In su cursu de sos seculos sa frigura sua at ispiradu contos e paristorias: sos marineris chi surcaiant sas abbas de s’arcipelagu la reconoschiant comente puntu de relata cussiderandela unu baidanu mudu de sas costa gadduresa. Oe Capo d’Orso est unu de sos logos pius bisitados de sa zura.

Unu caminu approntadu ghiat sos bisitadores finztas a su puntu paronamigu affundadu in su tupone mediterraneu e olorosu de chessas, murta e ghiniperos. Sa zura est amministrada commente logu naturalisticu diffesu, cun caminos de bisita regulamentados po sarbare s’ecchilibriu de s’ambiente e garantire sa sicureza.

Accanta a su balore naturalisticu, Capo d’Orso est divvenidu una prenda de identidate po sa Gaddura e po sa Sardigna intrea. Est unu attobiu perfettu intre sa fortza de sa natura e sa poesia de sa bista, unu logu chi contat s’istoria geologica longa de s’isula.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”