Ite nde pensaiat de sos Sardos de de sa Sardigna su poeta Dante? De custu nd’at allegadu unos cantos annos a oe s’istòricu Frantziscu Casula in un’artìculu de su blog cosa”. Inoghe unu piticu resumu.

No ischimus si Dante aiat bisitadu mai sa Sardigna, però in sa Divina Cummèdia sos riferimentos a sa Sardigna e a sos Sardos, a sos costùmenes suos e a sos printzipales pessonàgios chi bi teniant interessos e possedimentos o chi comente si siat b’aiant acumpridu s’òpera issoro, sunt  fitianos.

De seguru connoschiat sos acontessimentos e sos pessonàgios de sa Sardigna de su segundu ‘200 e de su primu ‘300 siat pro mesu de Nino Visconti, su Nino garbosu amigu suo, Giùighe de Gaddura, mortu in su 1289, chi a s’ispissu andaiat Firenze; siat a traessu de sos toscanos chi a s’ispissu beniant a Sardigna, siat a traessu de sos Sardos etotu chi andaiant a Toscana.

Dante faeddat de sa Sardigna e de sos Sardos in sos càntigos XXII, XXVI, XXIX, XXXIII de s’Inferru e in su VII e XXII de su Purgatòriu. Intre sas regiones istòricas sardas benint numenadas sa Barbàgia, sa Gaddura e su Logudoro. S’Ìsula de sos Sardos est ammentada in su càntigu XXVI, versos 103-105 de s’Inferru, cando contat su biàgiu mitològicu de Ulisse e in su càntigu XVIII, versos 79-81 de su Purgatòriu atzinnende a su declinu de sa luna a note manna:

Imbetzes in sos càntigos de su Paradisu de sa Sardigna e de sos Sardos  non nde faghet remonu. In su Cantu XXIII de su Purgatòriu,  versos 94-96 imbetzes faghet nàrrere a Forese Donati:

Dante faeddat de sos sardos fintzas in su De Vulgati Eloquentia, in ue, resonende de sos vàrios dialetos de Itàlia, aiat iscritu: “Sardos etiam qui non Latii sunt, sed Latiis adsociandi videntur, ejiciamus, quoniam sine proprio vulgari esse videntur, grammaticam tamquam simniae homines imitantes”. Est a nàrrere “Nche bogamus sos Sardi, chi non sunt Latini, ma chi pare si potzant a sos Latinos assotziare, (de sa categoria de sos erederis de deretu de sos Latinos) ca parent etotu sos ùnicos a non dispònnere de unu vulgare meda imitende sa gramàtica latina comente sas martinicas istrochent sos òmines!”. Duncas, pro Dante sos Sardos non sunt italianos!

 “Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

S’archìviu de Màrio Faticoni divenit digitale e bi podent intrare totus.

S’archìviu de Màrio Faticoni, atore, regista e iscritore protagonista de sa cultura sarda, divenit como digitale e totus b’ant a pòdere intrare. Costòit pius de barant’annos de atividade teatrale e culturale de sa Sardigna. Est istadu irrichidu cun vìdeos, pìculos de ispatàculos e àteru materiale documentàriu, oferinde un’ogriada prena subra de s’istòria de su teatru de s’ìsula nostra dae sos annos Sessanta a oe.

Su sito web nou l’ant resu fruìbile a totus in sa matessi die chi issu at cumpridu sos annos, e ocannu nde faghet 88. Custa die est su 20 de
capidanni. Faticoni est unu de sos fundadores de su Teatru de Sardigna e at regortu in sos annos artìculos, fotografias, documentos e materiales de iscena in cantidade manna. Custu est su primu archìviu teatrale de totu sa Sardigna, chi su Ministèriu de sos Benes Culturales at riconnotu comente de importu mannu. Meda de totu cussu chi b’est in cust’archìviu est istadu donadu in su 2022 dae su Museo archeològicu natzionale de Casteddu. De sas cosas pius de importu, tocat de montovare, in sa banda de su giornalismu, un’intervista fata dae Faticoni a Costantinu Nivòla in Nova York.

Sos documentos de s’archìviu sunt istados campaniados dae Faticoni paris cun s’assistente sua Simona Loddo. Su portale, invetze, est istadu fatu dae s’istùdiu de Afredo Scrivani e regollet cosa meda, chi est de annos e annos de carriera. Faticoni, nàschidu in Verona, si nd’est bènnidu a istare a Sardigna, ube at regortu documentos meda. Custu sito web nos contat s’istòria de su teatru sardu, dae sos primos esperimentos de su Cut- Centro universitàriu teatrale in su 1959 fintzas a cando est nàschidu su Cit.

In s’archìviu b’at testos, regias, betadas de manu e distimonias de sas produssiones pius noas, cun una bisione bene fata de s’atividade artìstica de Faticoni e de su rolu tzivile, sotziale e polìticu chi at tentu su teatru sou in Sardigna.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22