Sos giuigados, sas bator entidades istitutzionales chi fiat partzida  Sardigna a pustis de sa metade de su s’annu Milli, comente si podet lèghere in su giassu de Sardegna Cultuta, fiant organismos aparitzados dae su puntu de bista giurìdicu comente  beros istados. Su podere lu aiat su giùighe,  tìtulu chi ereditaiat  “de deretu”, chi aiat a disponimentu sos sigillos. Custos istruemntos de podere fiant giai in impreu in sas tziviltades mesopotàmicas e meda de prus in su Mèdiu Evu cun funtzione giurìdicu-diplomàtica, est a nàrrere pro dare valore legale a sos documentu prodùidos in sas cantzillerias, acanta, a costadu de su nùmene de su giùighe agatamus peri s’atributu de “rex”.

Importante meda est su fundamentu giurìdicu e culturale chi aiat determinadu s’organizatzione istruturale de sos giudicados, formada dae s’unione de elementos de traditzione grega (comente s’impreu de sa limba grega, a esèmpiu in su faeddu de màdrighe bizantina “regnum” giudicale) paris cun cussos de traditzione latina, pro more de sos cales si cheriat torrare a afortziare su raportu cun su mundu romanu-imperiale e papale.

Però non fiat esclùdida sa possibilidade de rennos “de facto”, chi s’oteniant in modu eletivu cun s’interventu de sa “corona de logu”, est a nàrrere cun sa reunione de sos rapresentantes de sos distretos amministrativos (sas “curatorias”).

Sas fontes documentàrias ant permìtidu de agatare provas de  sos tìtulos onorìficos de sos primos giùighes de su giuigadu de Casteddu – arconte de Sardigna, protospatàriu imperiale, arconte – peri sos nùmenes dinàsticos issoro atestados in iscritziones gregas: Torcotòriu e Getite, Torcotòriu, Salusio e Ortzocor, Torcotòriu, Salùsiu e Nispella. Custas iscritziones, pro comente sunt istadas iscritas, sa tècnica issoro e sa modalidade, non lassant peruna duda subra sa pertenèntzia issoro a s’isfera culturale de sa classe dominante, comente a non pro àteru lassat in manera crara cumprèndere fintzas s’assòtziu issoro cun sas isculturas in màrmaru e sas decoraduras architetònicas impreadas comente arredos litùrgicos, chi si podent classificare comente espressiones de una iscola artìstica mediobizantina rafinada meda e de seguru cummissionados  dae sos matessi giùighes chi aiant fintzas sa capassidade econòmica de si pagare custos lussos che daiant fama e glòria a sa dinastia issoro.

 “Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

S’Istrumpa:s’anima antiga de sa Sardigna chi luttat po no essere ismentigada.

In su coro pius beru de sa Sardigna, attesu dae sas plajas prenas de zente e da sos caminos turisticos pius iscuttos, bivet unu connottu de milli e milli annos chi resistit a su tempus e si rennoat cun braga: S’Istrumpa, sa lutta de su connottu sardu.

Non si tratta solu de unuj cunfruntu fisicu intre duos isportivos, ma de unu patrimoniu culturale fungudu, carrigu de signifficu, chi contat un’istoria fatta de terra,fadiga,comunidade e identidade. Sa paraula” Istrumpa”, in sardu, cheret narrere “abbranchiada”, “atzumbu” o “lutta”, e d’est propriu custu su coro de sa regula: duos gherradores si abbrancant po sa chinta, in d’una presa chi est umparis ecchilibriu e tesone,tennica e fortza.

S’intentu est de isbalantziare s’avversariu  lu faghere ruere in terra chenza mai impittare corpos fogosos o iscurrettesas. Est una lutta leale, essentziale, fatta de movimentos lestros e pretzisos, inube contant s’esperientzia, sa resistentzia e mescamente su rispettu. In passadu, S’Istrumpa fuit isparta in tottu s’isula,pratigada mescamente in sas biddas de s’internu, in Barbagia, in Ozzastra e atteras zuras de sos montes, inube sos zovanos s’isfidaiant in su mentres de sas festas patronales, fieras istagionales o sos momentos de addobiu tottumpare.

Fuit una manera po mustrare  fortesa e coraggiu, ma puru po si divertire e si mustrare umparis fortza e corazzu, ma puru po si divertire  si cunfrontare intre pares in d’una comunidade, passande.

Est unu fattore po mustrare fortza e braga. Cust’isport est bistadu sighidu fintzas a livellu internatzionale, diveninde dragomannu,  de abbenimentos e pensamentos, chi ponent umpare sas luttas de su connottu de populos divressos: dae sa Bretagna a s’Iscotzia, dae s’Islanda a s’Iran, passande po regiones de s’Italia chi asserbant pratigas comente custas . In custos addobios, S’Istrumpa si cunfruntat cus “sas sorres” europeas creande pontes de cultura e momentos de iscambiu chi andant addia de su gestu isportivu.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22