S’istudiosa, durante su de 150 anniversàrios de sa nàschida de Grazia Deledda est impinnada in una faina intensa de cunvegnos editoriales e divulgativos subra su Nobel sardu.

Ma ite abarrat galu de nàrrere a pustis de unu sèculu e mesu de sa prus famada sarda a su mundu?  Ilaria Muggianu Scano insegnante originària de Nùgoro ma chi at seberadu de bìvere a Casteddu, mancari siat giòvana meda, prus a mancu 20 annos, est un’istudiosa de Deledda, Nobel pro sa literadira oe est istudiada in totu su mundu, dae Parigi a Manhattan.

Muggianu Scano, iscritora crìtica in prosa, giornalista, autora teatrale e televisiva, cumintzat dae una formatzione vària e internatzionale, dae sos istùdios de ingenieri a sa làurea in Filosofia, dae cussos Teològicos a cussos in Sotziologia e filosofia de su limbàgiu. Oe, durante su de 150 anniversàrios de sa nàschida de Grazia Deledda est impinnada in medas cunvegnos editoriales e divulgativos subra su Nobel sardu. Ma ite abarrat ancora de nàrrere a pustis de unu sèculu e mèdiu de sa prus famada sarda a su mundu?

Issa, istudiosa de Deledda, insegnat a su Litzeu De Sanctis – Deledda de Casteddu, comente bivet custu làntziu a dados de su destinu?

No apo un’ànimu fatalista, ma depo ammìtere chi m’ispàssiat sa cumbinatzione de sa sorte chi pro mene no est tzertu de sinnu nèutru. Craramente bivo su dòpiu impinnu cun grandu responsabilidade e so reconnoschente a sa dirigente iscolàstica Maria Rosaria De Rosaria, chi cun grandu sensibilidade culturale at donadu crobba a sas propostas meas  in totu s’annu de tzelebratziones de Grazia Deledda, unu progetu chi punnat a interessare sos studiosos internatzionales prus mannos de Deledda  e permìtere a issos de interagire cun sos pitzocos de sos diversos indiritzos de s’istitutu Biotecnològicu, Linguìsticu, de sas Iscièntzias Umanas e su giòvanu indiritzu Ambientale.

In prus sos pitzocos sunt ammaniende un’òpera editoriale de argumentu  deleddianu, chi at a dare sustàntzia a sa preparatzione retzida dae sos dotzentes, unu traballu matanosu chi no at a mancare de dare gratificatzione manna a sa vigìlia de s’intrada issoro in su mundu universitàriu e de su traballu. At a èssere un’importante interventu subra su territòriu chi cheret significare sa firmesa cun cale chircamus de reagire contra su disacatu de sa pandemia, e lu cherimus fàghere movende dae sa cultura e de s’educatzione.

S’Iscola est fintzas trasmìtere a sos pitzocos perseveràntzia e coràgiu e no una sèrie de isperos e sentimentales sena fundamentu cara a su benidore. Est unu disafiu bellu su de portare Grazia Deledda in su mundu de s’educatzione superiore, cun probabilidade s’universu de s’insegnamentu est s’ùnicu mai rugradu de su Prèmiu Nobel.  A su contràriu, penso chi mòvere dae sas iscolas siat importante pro una formatzione  cumpoleta subra de sa figura sua.

Comente faghet a apassionare sos giòvanos a s’istùdiu de Gràtzia Deledda?

Pro como est semper mègius analizare sa persone chi si tenet a dae in antis. Deo apo coladu sos ùrtimos annos a traduire, literalmente, biografia e òperas  de Grazia Deledda  a sa Generatzione Z. Gen Z e Millennials sunt cussos chi podimus ascrìere una fundatzione noa de su limbàgiu.  Abertos a totus sos furisterismos de cada etnia, ant dadu vida a una limba bia. Est inoghe chi s’addobiant cun Deledda. Su limbàgiu issoro rifletet e resesset a espressare sa sotziedade in ue bivimus, a la plasmare. Su limbàgiu nou issoro est unu cuntenidore mannu,  in ue s’agatat ogni categoria culturale, polìtica e sotziale de su passadu, s’universu deleddianu non faghet etzetzione, cun bona paghe de sos puristas.

Est possìbile duncas, contare Grazia Deledda dae banda de sas sòlitas notziones biogràficas de anti feminismu, cuntierra cun Pirandello e ambiguidade polìtica in riferimentu a Mussolini?

Deo creo chi cale si siat deleddista dignu de custu nùmene siat oramai istracu de su sistema narrativu de sos sòlitos chircadores de cunsensu in sa retza.

Est beru, ogni bia chi si faghet tzinnu a sas fèminas chi ant chircadu de impedire sos progetos de Deledda, chirchende de dda  iscualificare  comente Pirandello e sa disamistade cun su Duce definida  in manera tèbida “afascismu”, totu custu at   at cunsìstidu  sa Caporetto intelletuale de Deledda,  in favore  de sa chirca de unu cunsensu  fatziles ma a sa longa non pagat.  Si abarremus in tema iscolàsticu e universitàriu est unu modu tzertu de istudare in sos giòvanos unu cale si chi siat interessu intelletuale. Sa retòrica est semper destinada a andare male. Su traballu matanosu de chirca allonghiat su caminu, est beru, ma ogni conchista tenet unu sabore de eternu, de cambiamentu.  Si posca si cheret fàghere  sensatzionalismu cun lecutos biogràficos est sufitziente prenare su logu  de curiosidades, comente  su fatu chi Grazia Deledda esseret un’apassionada tifosa de sa Lazio, finas  tesserada!

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Sa fine drammatiga de su zovanu benturzu Arricelli, pustis de su bolu attrividu dae sa Sardigna a sa Sicilia, nos ammentat sos arriscos de sos movimentos de ispartinadura de sos zovanos alabros.

Su destinu sou, interrumpidu cando fit bolande supra su mare in mesu de Punta Raisi e San Vito lo Capo, nos ponet daenanti a sa debilesa de custas creaduras magniffigas, in d’unu mundu semper pius bortadu a sos interessios de sos
omines.

Arricelli fit unu de sos 15 benturzos de sa colonia noa de su Sarrabus- Gerrei, e sa perdida sua est una disgrassia non solu po sa comunidade iscentifica chi lu compudabat, ma puru po tottus sos chi appretziant e si affuscant de sa rimunida de sos animales arestes.

Bell’e chi non tottu est perdidu. In su mentres chi pranghimos sa perdida de Arricelli, semus animados dae sos sutzessos e dae sa resistentzia de sos atteros membros de sa colonia de Villasalto. Su benturzu Sannicolò sighit s’iscumbattamentu de sa Sardigna, ispinghindesi cun atza in medas regiones de s’isula, cun su bentu chi che lu diat leare fintzas in Corsica.

A sa mattessi manera, sos atteros benturzos commente Sinnai,Ballao,Gerrei,Armungia,Quirra e Muravera, mustrant unu adattamentu chi surprendet meda, addurante po su pius tempus in sa sura de sos Sette Frades, ma iscumbattande puru iscroccas pius attesu, ma torrande semper a sa sicuresa de sa gabbia Forestas. S’azzudu de sos pastores, commente sos frades Aledda, est importante meda po garantire unu approvistamentu de cosa de pappare po sos benturzos.

Su rolu insoro non solu assicurat chi custas creaduras ispantosas potant bivere, ma azzuat puru a su sutzessu totale de su disignu po conservare sos benturzos, apparande unu ispartimentu ecologicu de sas carasas chi faghet bene siat a s’ambiente siat a sa comunidade locale.

In su mentre chi pranghimos sa perdida de Arricelli, rennovamos s’impignu nostru po diffendere e preservare sas zenias minettadas, pro itte atteras disgrassias commente custa si potant iscansare e chi su chelu sigat a essere surcadu dae sas alas de custos alabros magnifficos.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22