“Est a non iscabudare mai, a non s’aterrare mai, ma a betare a terra sas barrieras chi nos istàgiant dae sa punna chi podet èssere unu traguardu de una pista opuru su de si nde pesare de unu letu e bìvere. Non lassemus chi s’isentimentu nostru siat un’ostàculu a sa vida”.

Est custu unu de sos ditzos chi su Caporal Magiore Capu Moreno Marchetti impreat pro descrìere sa vida sua, s’esperièntzia sua. Paràulas iscritas dae issu chi tenent a issu etotu comente protagonista pro ite pro Moreno sa disabilidade rapresentat unu cuntzetu cun partizos significados. S’isentimentu est bògiat de arribbare prus in artu, disafiare sos lìmites, de si nde pònnere de noos, lòmpere a obiettivo chi parent impossìbiles.

Moreno Marchetti, bersaglieri in servìtziu acanta su Cumandu Militare autònomu de sa Sardigna, naschidu a Iersu in su ghennàrgiu de su 78, immoe istat in Cuartùciu. Faghet parte de su G.S.P.D GRUPU ISPORTIVU PARAOLIMPICU DIFEDA e girat sa Sardigna, s’Itàlia e su mundu, otenende resurtados semper prus mannos.

Chimbe annos e mesu a oe sa vida sua est cambiada a càusa de un’intzidente in màchina: una barriera istradale montada male si nch’est fichida in s’isportellu de sa vetura e nde dd’at segadu sos pees e s’anca finas metade.
Amputatzione bilaterale transitàbile, custa est sa dicitura pretzisa de s’infermidae chi at cambiadu pro semper sa vida de Moreno Marchetti. Unu cambiamentu non solu fìsicu, ma mescamente mentale, pro ite de sa chi issu definit “sa die de sa rinàschida sua”, su 2 de mese de idas 2010, sunt cambiadas medas cosas. “Apo incumentzadu a fàghere isport a pustis de s’intzidente prus a prestu comente riabilitatzione. Posca a bellu bellu apo cumintzadu a partetzipare a sas cumpetitziones, gràtzias fintzas a un’amigu murcu che a mie etotu, chi m’at introduidu in su mundu de s’atlètica. Sa bògia de torrare a cumintzare sa vida mia e de èssere indipendente m’at ispronadu a fàghere semper de prus.”

Medas sos traguardos segudados in Itàlia e a s’èsteru. Moreno Marchetti, difatis, bantat una sèrie de tìtulos e rècords. Est difatis pluri-primatista italianu in sos làntzios (psu; discu; giavellotu), possessore de sos 3 rècords italianos de categoria in sas 3 disciplinas, segundu postu e medàllia de prata in su làntziu de su pesu in Corea de su Sud. Sa lista est galu longa. Medas sos tìtulos e sos reconnoschimentos retzidos. Tra custos cuddu segudadu su 10 de abrile a Grosseto, inaspetadu pro ite non apartenet a sa categoria sua in una tapa de su tzicuitu IPC GRAND PRIX (international paralympic committee) – IPC Athletics Grand Prix chi lu bidet possessore de su rècord nou italianu in su làntziu de su discu.

“Sunt istadas de sas garas unu pagu modestas, siat pro unu problema fìsicu, siat pro su tempus. Fia andadu cun s’idea de lòmpere a 10 metros in su làntziu de su pesu, pro tènnere sa possibilidade de partetzipare a sos europeos, e imbetzes apo fatu unu rècord italianu in una disciplina in ue ocannu mi so allenadu pagu e nudda”.
Unu rècord segudadu e unu solu rimandadu, in pagos faeddos. Pro ite a custu puntu pro Marchetti si tratat solu de parpare e de tènnere passièntzia finas a sas garas imbenientes a sa cales bolet partetzipare cun s’idea de superare sos lìmites suos, pro ite ischit chi nudda est impossìbile.

“Dae su 4 a su 14 maju 2016 ap’a èssere in Florida, a Orlando, pro partetzipare a sos Invictus Games. Batallo, m’alleno e disafio a me etotu, trasformo sos lìmites in fortza. Lu depo a sa famìlia mea, a sa cumpàngia mea e a totu sos amigos e collegas chi m’ant suportadu in custos annos. Bògio rapresentare in manera dinna sa bidda, chi nde so orgugliosu meda, est a nàrrere Iersu. Cun mie ddoe at a èssere totu s’Ogliastra e sa Sardigna”.

Unu viàzu in s’arte: sos chimbe artistas sardos prus famados de s’istòria

Sa Sardigna, in prus de èssere famada pro sas bistas suas chi che  bogant s’alenu e pro su connottu millenàriu, at bidu  nàschere  artistas medas chi ant lassadu unu sinnu chi no si podet iscantzellare in s’istòria de s’arte italiana e internatzionale. Costantinu Nivola, iscultore e muralista de fama internatzionale, Nivola che at leadu s’arte sua in sos Istados Unidos, partetzipande cun architetos mannos comente Le Corbusier e Marcel Breuer. Sas òperas suas sunt caraterizadas dae s’impreu nou de su tzimentu e de sos materiales locales, condimizande modernidade e connottu.

Pinucciu Sciola, famadu pro sas “predas sonoras”, Sciola at ischidu aunire iscultura e mùsica, revertinde su granitu in istrumentu chi bogat a fora sonos armonicos cando est percossadu. Sas òperas suas, ispartas in totu sa Sardigna e in su mundu, festant sa natura e sas raighinas culturales de s’ìsula, fundinde materiales locales cun una poetica universale.

Zuseppe Biasi, pintore e illustradore, Biasi at contadu sa Sardigna a mesu de friguras prenas de colore e vitalidade. S’arte sua acciappat costùmenes, traditziones e bistas de s’ìsula, torrende·las a interpretare cun d’unu istile chi aunit folclore e modernidade. Sas òperas suas ant dadu unu contribbudu po fàghere connòschere sa Sardigna a foras de sas lacanas suas, influentzande ingendras  de artistas locales.

Maria Lai, artista in medas campiles e ghia de s’arte tessile de oe, Maria Lai at isichidu  revertire su filu e su pannu in istrumentos de issida de fortza  poètica manna. Sos tribaglios suos, a bortas partetzipativos e fatos pro unu logu ispetzìficu, intritzant sa memòria cumone de sa Sardigna cun d’una limba universale. Francu Bussu, intre sos printzipales de s’iscultura e de sa pintura sarda de su Noighentos, Francu Bussu at aunidu rigore tènnicu e fundaria comunicativa. Sas òperas suas iscoperrent temas ligados a su connottu, a sa religione e a sa vida de campagna  de s’ìsula, ma cun d’una
sensibilidade de oe chi los faghet divennere in manera istravanada modernos.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”