Eletziones provintziales a capudanne e bia libera a s’accabidu de su bilanciu: sa linea de sa Giunta Todde.

Sas eletzione po rennoare sas Provintzias sardas ant essere in cabudanne. Sa cunvocatzione uffitziale at arrivare intre sa fine de triulas, comente prenettat sa leze.

L’ at cunfirmadu sa presidente de sa Regione, Alessandra Todde, accabbadu s’addobiu de majoria chi si est fattu oe in Cunsizzu regionale, pagu prima de s’accorrada de sa Giunta. Todde at accraradu chi non si prenettant dilatas, pro itte donzi mudamentu de su calendariu de sas eletziones diat ispettare a su Cunsizzu regionale, e a custu mamentu no si est discutinde de cambiare sa leze. Su caminu addurat duncas deffinidu dae sa leze approada a innantis, chi ghiat sa colada dae sas Provintzias cummissariadas a organismos eleggidos.

In su mentre de s’addobiu, sa maggiorantzia at cundivididu su bisonzu de torrare a votare in manera deretta, intentu chi bi est fintzas in sa proposta fatta dae pagu de leze natzionale. S’intentu est cussu de binchere in manera deffinitiva sos effettos de sa leze Del Rio, chi medas de s’alleantzia cussiderant comente mesu de criticidade in sa conduida de sos entes locales. Intre sos temas accomettados fintzas sa situatzione de sos casi chentu
Comunes sardos chi ant a deppere votare s’annu imbeniente, una cosa chi aiat pesadu dudas supra sa partecipassione de amministratziones accanta a sas iscadentzias. Intames, sa Sardigna addurat s’unica regione italiana cun Provintzias chi sunt cummissariadas, cosa chi sos de sa majoria pensant chi no siat pius possibbile.

A su tzentru de sa zoronada puru s’accabidu de su bilanciu preparadu dae s’assessoradu ghiadu dae Zuseppe Meloni. Sa manovra, chi balet casi 800 miliones de euros, at essere approada a sero dae sa Giunta po che la podere mandare a sas cummissiones chi tenent sa cumpetentzia. S’intentu est de alcansare unu bia libera in presse dae s’Aula, rispettande sas iscadentzias de s’esercitziu finantziariu.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”