Su “Pugile” de Mont’e Prama, una de sas istatuas pius mannas de sos zigantes sardos, ch’est bistada leada a Madrid po essere esponnida in su Museu Archeologicu Natzionale(MAN) dae su 17 de cabudanni 2024 a su 12 de bennarzu 2025. Custa istatua istravanada fatta de pedra e’ carchina, arta duos metros e mesu e cun affettu allominzada “Manneddu”, at essere istranzu de onore de s’esposissione.

Testimonia de sa tzivilitade nuragica, su pugile arrivat dae su seculu VII a.C., e sa presentzia sua in Ispagna sinzat unu momentu mannu de rilievu culturale po s’archeologia sarda.

Sos Zigantes de Mont’e Prama sunt bistados iscopertos po casu in su 1974 in Cabras, in Sardegna. Custu accattu est bistadu s’iscoperta pius de signifficu in Italia. In su mentres de sos iscavos funt bistados recuberados casi 5.178 cotzos de istatuas, dae sas cales est bistadu possibile torrare a fraigare 28 figuras monumentales, chi interpretant pugiles, arceris e sordados. In mesu de custas, 16 sunt pugiles, contizande puru s’istatua chi como est esponnida in Madrid. Pustis de unu protzessu de accontzu longu e delicadu, fattu dae su 2007 a su 2011 in Tattari, sas istatuas sunt torradas a essere sos modellos de sa grandesa de sa tzivilidade nuragica.

Paris cun s’esposissione de su pugile, in cabudanni bi at essere fintzas un’addobiu iscientificu dae su titulu “Ispagna,Sardigna e Mundu Egeo in su Mediterraneu Antigu”. S’addobiu at a biere s’intzidida de istudiosos italianos e ispagnolos, chi si ant a cumparare supra de temas de sa tzivilidade nuragica, sos cambios de su negossiu intra s’Egeo e su Mediterraneu, e sa cultura talaiotica de sas isulas Baleares.

Custo addobios accademicos sunt un’occasione importante po iscumbattare sos incastros culturales e de su negossiu chi ligaiant sas isulas de su Mediterraneu in s’antichidade, evidentziande su rolu tzentrale de sa Sardigna in sos cambios de custas tzivilidades antigas. S’esposissione e s’addobiu de Madrid offerrint a su pubbricu ispagnolu un’opportunidade unica po iscoperrere e devuccare sa connoschentzia de sa tzivilidade nuragica, chi fit naschida in Sardigna intre su XVIII e su II seculu a.C. Custos istravanados gherreris isculpitos in sa pedra e’ carchina, cun sas armas e armaduras insoro, testimonzant sa potentzia e cumplessidade de sa cultura nuragica.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22

Salude in arretirada: creschet su pesu de su privadu e s’ ispesa a carrigu de sos tzitadinos

Su sistema sanitàriu pùbbricu sighit a pèrdere positziones, lassande logos semper prus mannos a sas istrutturas privadas, chi in logos diferentes – comente sa riabilitatzione – sunt giai divennidas sa parte importante de s’amparu assistenziale. Mentres sa parte privada cunfirmat sa presentzia sua, creschet in parallelu su costu de sas curas pro sos tzitadinos e creschet sa parte de chie renùntziat a sos trattamentos ca no podet poderare sas ispesas.

Est sa frigura de una privadizatzione a pagu a pagu e silentziosa cunfirmada dae s’anàlisi de sa Fundatzione Gimbe, chi mustrat comente sa salude pùblica siat perdinde capatzidade de risposta e universalidade. In Sardigna, segundu sos ùrtimos datos de sa Ragioneria Generale de s’Istadu po su 2023, sa parte de ispesas pùbbricas destinadas a sas istruturas privadas cunvenzionadas si firmat a su 13,2%, unu balore pius bassu de sa media natzionalema chi in donzi casu cunfirmat una tendèntzia importante.

Su disvàriu intre su chi su servìtziu sanitàriu pùbbricu resurtat a garantire e su chi benit delegadu a su privadu si refletet in deretu subra de sas famìlias. Intre su 2016 e su 2023, s’ispesa agguantada dae sos tzitadinos pro si bortare a istruturas sanitàrias privadas est creschida de su 137%, passende dae pagu prus de 3 miliardos a prus de 7,2 miliardos de èuros. Unu accreschimentu chi non pertoccat solu prestatziones ispetzialìsticas, ma fintzas servìtzios netzessàrios chi giai non sunt prus a disponimentu in tempus zustu in su sistema pùbbricu.

Sa cunsighèntzia est de una natzione in ube s’atzessu a sas curas divenit semper prus diffitzile. Listas de isettu longas, mancàntzias de personale e imbestimentos chi non bastant addescant unu assentu in ube chie si lu podet permittere si bortat a su privadu, mentres àteros renùntziant a esames, bìsitas o teràpias de fundamentu.

Unu cuadru chi torrat a ghettare sa dibatta subra de sa netzessidade de afortigare su servìtziu pùbbricu, garantinde cabidas, prozettazione e capatzidade organizativa.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”