Sa Cummissione europea at declaradu estintu in manera ufitziale s’epidemia de pesta suina in s’àrea de bardiamentu de 15 chilòmetros a inghìriu a s’allevamentu de Durgali, in ue in cabudanni fiat istada identificada sa presèntzia de su genotipu 2 in tres porcos. Sa detzisione, votada chenàbura, at a èssere  publicada in manera formale in sa gazeta ufitziale europea sa chida imbeniente.

Su presidente de sa Regione, Christian Solinas, sutalìniat s’importu de evitare su passàgiu a s’annu de restritzione màssima pro s’àrea interessada, in manera diversa de cantu prevìdidu pro casos sìmiles. Sos territòrios incluidos in s’àrea de bardiamentu in cabudanni ant a èssere collocados in parte in sa zona 1, s’àrea “coscinu,” e in parte in sa zona 0, sena restritziones. Dòighi comunos sunt galu in fase de regulamentatzione pro sos porcos  non tzensidos in sa zona 3.

S’assessore regionale de sa Sanidade, Carlo Dòria, atribuit sa detzisione de Bruxelles a su reconnoschimentu de s’epidemia  in Durgali comente  “ocasionale.” Custu est istadu possìbile gràtzias a su bardiamentu ativu de s’Unidade de Progetu pro s’irraighinadura de sa peste suina e a sa collaboratzione de sos assòtzios venatòrios. Sa regorta de datos at cunfirmadu chi s’est tratadu de un’epidemia de “importatzione” meda limitadu.

Gràtzias a sa collaboratzione de sos cassadores, est istadu averguadu chi unos 350 sirbones sunt resurtados negativos, cunfirmende s’ausèntzia de trasmissione de su genotipu 2 in s’agreste. Custu resurtadu, giai tzertificadu dae sa Cummissione europea in s’agabbu de mese de ladàmine, at cumbintu Bruxelles a pigare custa detzisione.

Su presidente Solinas e s’assessora Dòria cuncordant in su fatu chi sa detzisione de Bruxelles rapresentet un’àteru reconnoschimentu de su modellu Sardigna in su chertu contra sa pesta suina africana.

 “Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”