In Paule, a unu caddu est istadu diagnosticada sa Calentura de su Nilo, ma b’at bonas noas pro s’animale. S’Asl de Aristanis at comunicadu chi s’animale, mancari apat isvilupadu sìntomos neurològicos, como ammustrende sinnos de megioru. Sa situatzione est suta controllu, comente at cunfirmadu Enrico Vacca, responsàbile de su setore de sa Sanidade Animale de s’Asl 5 de Aristanis. Vaca at fintzas sutaliniadu s’importu de su vatzinu pro prevènnere su contàgiu de sos animales dae banda de su virus de sa West Nile e at naradu peri chi virus non podet èssere trasmìtidu dae s’animale a s’òmine; sa trasmissione acontesset petzi cun su tzìntzalu.

Su contàgiu de su caddu est istadu signaladu a s’Istitutu Zooprofilàticu de sa Sardigna, chi at informadu s’Asl 5 de Aristanis. In risposta, su Dipartimentu de Preventzione de s’azienda sanitària aristanesa at propostu a su Comunu de Paule de emanare un’ordinàntzia sindacale pro ativare medidas de preventzione lestras e de controllu pro evitare s’ispàinu de su virus tra sos animales e, de cunsighèntzia, a  sas persones. S’ordinàntzia est istada firmada dae su sìndigu e pùblicada in su giassu istitutzionale de su Comunu.

Custu no est su primu casu de Calentura de su Nilo in sa zona. In austu, un’òmine de 72 annos de Siamanna est resurtadu positivu a su virus e est totora ricoveradu in s’ispidale de Sàssari. In su mese de trìulas, fiant istadas agatadas unas cantas tzìntualas positivas in Torregrande e duos corragas  mortas dae unu cassadore in su matessi territòriu de Solarussa. S’annu a in antis, in s’àrea aristanesa, si fiant averguados oto casos de contàgiu umanu de West Nile, de custos a dolu mannu bator aiant causadu sa morte de sos infetados.

S’Azienda Sanitària, a traessu de sa Diretzione e su Dipartimentu de Preventzione, est atuende una campagna de sensibilizatzione interessende mèdicos, pediatras, poliambulatòrios e comunidades sòtziu-assistentziales pro informare sos tzitadinos subra  sas precautziones chi tocat a  adotare contra sas pitzuladuras de su tzìntzalu. Informatziones prus a sa minuda subra de sa Calentura de su Nilo e subra de sas medidas preventivas sunt disponìbiles suta su situ ìnternet de s’Asl 5 de Aristanis.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”