Sa Dop, istituida in su 1981, aiat àpidu deretu comente  sede tzentrale sa Sardigna, Macumere in s’ispetzìficu, tzentru printzipale de sa zona in ue fiat istadu prodùidu in printzìpiu su Casu Romanu “isolanu”.

Si mutit “Pecorino Romano”, ma si produet belle petzi in Sardigna. Semus faeddende de su casu prus famadu de su mundu, su de bator casos italianos prus bèndidu in su mundu.

Su nùmene est dèvidu in manera a sas orìgines suas. Custu casu si produca mescamente in su Làtziu e  fortzis fiat su prus famadu produtu de casaja a s’època de sos antigos romanos. S’istòricu Columella (I sèculu d.C.) nde faeddat in su tratadu suo “De Rùstica”.

Custu casu cun mìgias de annos a palas dae prus de unu sèculu est fatu fintzas in Sardigna e dae unos cantos deghènnios sa produtzione isolana at remplasadu cudda peninsulare. Su motivu originàriu de custu fatu naschet in su sèculu XIX e est prusaprestu crosidadosu.

In s’època de sa espansione màssima sua e de su grandu resessida sua su Romanu devenit de difìtzile produtzione in Roma e in su Làtziu. In su 1884 su sìndigu capitolinu proibit a sos “pizzicaroli” de fàghere salire su casu a s’internu de sos muros tzitadinos. Gasi sas casajas comintzant a s’organizare in su forabidda e in sos sartos, ue naschent sos primos caseifìtzios “modernos”. Custas limitatziones e sa crèschida de sa rechesta leat a sa netzessidade  de agatare territòrios noos acanta fàghere isvilupare sa produtzione. E ue si nono in Sardigna, terra de grandu traditziones agropastorales?

De gosi aiat comintzadu s’aventura de su Casu Romanu in s’Ìsula cun s’unione de sa grandu professionalidade de sos pastores sardos e de s’istòria millenària de custu produtu. Posca, in su segundu pustisgherra, sa Sardigna si fiat pigada belle totu sa “fita” de sa turta, arribbende a su 97% de sa produzione de oe. Sa Dop, istituida in su 1981 aiat àpidu in deretura comente asede tzentrale sa Sardigna, est a nàrrere Macumere, tzentru printzipale de sa zona in ue fiat istadu prodùidu in printzìpiu su Casu Romanu “isolanu”.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Su bistire de sos Mamutzones: identidade e misteriu de sa Barbàgia

Su bistire de sos Mamutzones est unu de sos sìmbulos prus antigos e reconnoschìbiles de sa Sardigna de su connottu, unu bistire chi arregat seculos de istòria, ritos e signifficu. Ligadu a su carrasegare de Mamujada, in su coro de sa Barbàgia, est una de sas espressiones prus cadrias e misteriosas de sa cultura sarda.

Su bistire est fattu de pedde de berbeghe niedda, caratza de linna iscura e sonàzzos ghettados in sas palas. D’onzi elementu tenet unu balore simbòlicu pretzisu: sa pedde ammentat su ligàmene cun sa natura e su mundu pastorale, sa caratza mustrat sa cara àrcaica de s’òmine chi si trasformat in ispìritu, mentres chi sos sonàzzos batent, cun su ritmu fundudu insoro, una boghe antiga chi sonat in sos carruzzos de sa bidda.

Su pesu de su costumene podet passare sos 30 kilos, pro neghe de sos sonàzzos mannos de brunzu fìssados in d’una istrutura de coriu. Si lu pònnere recherret fortza fisica, ma fintzas cuntzentratzione e rispetu pro su connottu. Su movimentu de sos Mamutzones est lentu e cadentzadu, acumpanzadu dae sos Issohadores, friguras bestidas de biancu e ruju chi los ghìant e los inghìriant in sa protzessione.

S’orìgine de custa mascara est cuada dae su misteriu. Carchi istudiosu dda ligat a ritos de fertilitade o de passàgiu intre sas istajones, àteros a tzerimònias de amparu e purificatzione. In donzi casu, su bistire de sos Mamutzones sighit a rapresentare una forma de memòria coletiva, unu connottu bivu chi aunid sa comunidade e affaschinat bisitadores dae totu su mundu.

Oe su bistire est custòidu e tramandadu cun orgòlliu, sìmbulu de identidade, resistèntzia e apartenèntzia. Si lu pònnere no est unu gestu folclorìsticu simple, ma un’atu de continuitade cun su tempus coladu, una manera pro ammentare chi sa Sardigna prus autèntica bivet ancora, in su sonu de sos sonàzzos e in su passu lentu de sos Mamutzones in soro.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”