Pro binti annos at pràndidu in su matessi ristorante. Su 4 de martzu coladu, però, s’òmine non s’est presentadu a papare in su locale. Sos frades Alessandro e Rosario Guido, meres de su ristorante, si sunt assustados e sunt andados a lu chircare a domo sua sarvende•li sa vida.

Su fatu est capitadu in sa bidda de Collepasso, in provìntzia de Lecce. Alessandro e Rosario annoditende s’ausèntzia de su cliente issoro fitivu ant proadu a lu mutire a su telèfono,  sena retzire risposta.
Duncas sunt andados a lu chircare in domo, pensende chi li podiat èssere capitadu calicuna cosa de malu. Difatis sos duos frades ant sonadu a su campaneddu e sende chi s’òmine no rispondiat nche ant isprantzadu sa ghenna e ant agatadu s’amigu in cunditziones graves.

S’òmine est istadu corfidu dae una punta a su coro. Sos frades de Collepasso duncas nche l’ant leadu deretu a su prontu sucursu.

“Fiat in domo sua, fuliadu in terra. No allegaiat e no ammentaiat nudda. Duncas amus pensadu a un’infartu.
Alessandro e Rosario non bolent èssere ringratziados pro su chi ant fatu. “Bivimus in una sotziedade de gente maleducada, acanta totus pensant a issos ebbia, sena respetu e prenu de  indiferèntzia. Ma nois pensamus chi imbetzes serbit rispetu e cura pro sos àteros, sende chi totus tenimus bisòngiu. Pro calicunu podet pàrrere una cosa istrana, pro nois est una cosa normale”, ant naradu sos duos ristoradores.

S’istòria at fatu su giru de totu sos giornales e sos duos ristoradores immoe in bidda issoro sunt casi cunsiderados eroes.

Su sìndigu at fatu sos cumplimentos a sos frades pro su chi ant fatu, neende chi bastat pagu pro fàghere bene, bastat a si pigare cura de sos chi nos inghìriant.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”