Presentadu in su 1995 dae Bill Gates cando fiat CEO de sa sotziedade, a pustis de 27 annos Microsoft at decraradu in manera ufitziale de àere sessadu de suportare su programma de Internèt Explorer.

S’est mortu Explores. Eja, est gasi. Comente a annuntziadu  Microsoft etotu su 14 freàrgiu 2023m tocat a nàrrere in modu definitivu  adiosu a Internèt Explorer, su programma de navigatzione essidu in su 1995 cun Microsoft e disabilitadu in unas cantas versiones de Windows 10 a pustis de 27 annos de servìtziu.

In sos meses imbenientes amus a assistire a sa rimotzione fintzas de sas referèntizas gràficas duncas ant a èssere burrados cun s’agiornamentu de Windows chi est programmadu pro mese de làmpadas 2023, s’icona de IE dae su menù de alluidura e a s’internu de sa barra de sas aplicatziones.

Su sutzessore de Internèt Explorer pro Microsoft est su programma Edge, chi gosat de una discreta cuota de mercadu gràtzias a s’integratzione cun su sistema operativu.

Essidu belle 28 annos a oe, Internèt Explorer at lòmpidu su màssimu de sa difusione in su 2004, cando at conchistadu una cuota de mercadu de su 94%, in unu su momentu chi finat essende Firefox de Mozilla o Safari de Apple.

Contra sa sotziedade de Redmond, a in antis in sos Istados Unidos e posca in Europa, fiat istada aberta un’inchiesta pro abusu de positzione dominante a càusa de Explorer, installadu in totu sos computer frunidos de su sistema operativu Windows. A sa sotziedade fiat istadu impostu de separare su sistema operativu de sos  àteros programmas. Como, su programma pro sa navigatzione Edge chi pigat su postu de Internèt Explorer devet cuncùrrere, a su mancu in popularidade, cun Google Chrome.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”