Durante s’Edade oumana s’Ogliastra rapresentaiat non petzi unu coladòrgiu de importu intre su nord e su sud de sa Sardigna, in su caminu chi collegaiat Carales e Terranoa, ma giunghiat fintzas s’internu de s’ìsula cun sa costa orientale. In sa regione ogiastrina, in custa fase de s’istòria sua, bi fiat una forte presèntzia militare, comente dimustrat sa denumenatzione de su tzentru de Tenta Rubriensis (localizadu a Barì) e s’acatamentu, intre Lanusè e Irbono, de diplomas e de decoraduras militares (phalerae). Custu dimustrat chi in s’àrea, mancari esseret pagu romanizada, fiant presentes de sos veteranos romanos.

Sas informatziones subra sa natura de sos insediamentos, chi deviant èssere mescamente rurales, sunt pagas, ma in unas cantas àreas, comente in sa pranura costera de s’istàinu de Tortolì, si cuntzentrat su prus de sas testimonias de cultura materiale datàbiles a s’Edade Rumana. Insediamentos peri mannos sunt istados individuados a nord, in sas zonas de sa marina, a palas de s’istàinu, comente in sas localidades de Tradala e de Perdixedda; mentras prus a sud, unu giassu importante meda s’agatat in Is Murdegus.

In custa fase istòrica est dàbile chisas imbarcatziones romanas chi colaiant in su Mediterràneu dirìgidas cara a su Nord Àfrica agatarent unu puntu de pàsida fatu de sa costa de Tortolì-Arbatassa. Custa ipòtesi agatat cunfirma gràtzias a sos medas agatamentos subàcueos in sa costa orientale de sa Sardigna, dae Terranoa a Casteddu. Mescamente a largu de Capu Bellavista-Arbatassa, est istadu agatadu unu relitu de una nave chi carraiat unu càrrigu de lingotos de istàngiu, ràmene e ferru, bènnidos dae sas minas de sa provìntzia romana de sa Bètica (oe Andalusia), prus a mancu de su sèculu I d.C.

Unas àteras atestatziones de sa fase romana sunt sas istruturas chi aparteniat a  antigos bagnos (termas) a presu de sa crèsia de Santa Baòrbara e a probe de Santu Lussòriu e sos numerosos rinvenimentos raros de monedas,  tzeràmicas de mesa e de coghina. In prus, su recùperu in mare de medas ànforas, testimòniat s’esistèntzia de importantes tràficos cummertziales, mescamente  de ògiu e pasta de pische, intre sa costa ogiastrina e sos àteros paisos de su Mediterràneu, in particulare cun su Nord Àfrica.

Custu est testimoniadu peri dae sas fontes epigràficas antigas chi allegant de Sulpicius Portus, chi si pensat esseret a probe de sa costa de Tortolì-Arbatassa, acanta immoe s’agatat s’istàinu.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Su bistire de sos Mamutzones: identidade e misteriu de sa Barbàgia

Su bistire de sos Mamutzones est unu de sos sìmbulos prus antigos e reconnoschìbiles de sa Sardigna de su connottu, unu bistire chi arregat seculos de istòria, ritos e signifficu. Ligadu a su carrasegare de Mamujada, in su coro de sa Barbàgia, est una de sas espressiones prus cadrias e misteriosas de sa cultura sarda.

Su bistire est fattu de pedde de berbeghe niedda, caratza de linna iscura e sonàzzos ghettados in sas palas. D’onzi elementu tenet unu balore simbòlicu pretzisu: sa pedde ammentat su ligàmene cun sa natura e su mundu pastorale, sa caratza mustrat sa cara àrcaica de s’òmine chi si trasformat in ispìritu, mentres chi sos sonàzzos batent, cun su ritmu fundudu insoro, una boghe antiga chi sonat in sos carruzzos de sa bidda.

Su pesu de su costumene podet passare sos 30 kilos, pro neghe de sos sonàzzos mannos de brunzu fìssados in d’una istrutura de coriu. Si lu pònnere recherret fortza fisica, ma fintzas cuntzentratzione e rispetu pro su connottu. Su movimentu de sos Mamutzones est lentu e cadentzadu, acumpanzadu dae sos Issohadores, friguras bestidas de biancu e ruju chi los ghìant e los inghìriant in sa protzessione.

S’orìgine de custa mascara est cuada dae su misteriu. Carchi istudiosu dda ligat a ritos de fertilitade o de passàgiu intre sas istajones, àteros a tzerimònias de amparu e purificatzione. In donzi casu, su bistire de sos Mamutzones sighit a rapresentare una forma de memòria coletiva, unu connottu bivu chi aunid sa comunidade e affaschinat bisitadores dae totu su mundu.

Oe su bistire est custòidu e tramandadu cun orgòlliu, sìmbulu de identidade, resistèntzia e apartenèntzia. Si lu pònnere no est unu gestu folclorìsticu simple, ma un’atu de continuitade cun su tempus coladu, una manera pro ammentare chi sa Sardigna prus autèntica bivet ancora, in su sonu de sos sonàzzos e in su passu lentu de sos Mamutzones in soro.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”