Durante s’Edade oumana s’Ogliastra rapresentaiat non petzi unu coladòrgiu de importu intre su nord e su sud de sa Sardigna, in su caminu chi collegaiat Carales e Terranoa, ma giunghiat fintzas s’internu de s’ìsula cun sa costa orientale. In sa regione ogiastrina, in custa fase de s’istòria sua, bi fiat una forte presèntzia militare, comente dimustrat sa denumenatzione de su tzentru de Tenta Rubriensis (localizadu a Barì) e s’acatamentu, intre Lanusè e Irbono, de diplomas e de decoraduras militares (phalerae). Custu dimustrat chi in s’àrea, mancari esseret pagu romanizada, fiant presentes de sos veteranos romanos.

Sas informatziones subra sa natura de sos insediamentos, chi deviant èssere mescamente rurales, sunt pagas, ma in unas cantas àreas, comente in sa pranura costera de s’istàinu de Tortolì, si cuntzentrat su prus de sas testimonias de cultura materiale datàbiles a s’Edade Rumana. Insediamentos peri mannos sunt istados individuados a nord, in sas zonas de sa marina, a palas de s’istàinu, comente in sas localidades de Tradala e de Perdixedda; mentras prus a sud, unu giassu importante meda s’agatat in Is Murdegus.

In custa fase istòrica est dàbile chisas imbarcatziones romanas chi colaiant in su Mediterràneu dirìgidas cara a su Nord Àfrica agatarent unu puntu de pàsida fatu de sa costa de Tortolì-Arbatassa. Custa ipòtesi agatat cunfirma gràtzias a sos medas agatamentos subàcueos in sa costa orientale de sa Sardigna, dae Terranoa a Casteddu. Mescamente a largu de Capu Bellavista-Arbatassa, est istadu agatadu unu relitu de una nave chi carraiat unu càrrigu de lingotos de istàngiu, ràmene e ferru, bènnidos dae sas minas de sa provìntzia romana de sa Bètica (oe Andalusia), prus a mancu de su sèculu I d.C.

Unas àteras atestatziones de sa fase romana sunt sas istruturas chi aparteniat a  antigos bagnos (termas) a presu de sa crèsia de Santa Baòrbara e a probe de Santu Lussòriu e sos numerosos rinvenimentos raros de monedas,  tzeràmicas de mesa e de coghina. In prus, su recùperu in mare de medas ànforas, testimòniat s’esistèntzia de importantes tràficos cummertziales, mescamente  de ògiu e pasta de pische, intre sa costa ogiastrina e sos àteros paisos de su Mediterràneu, in particulare cun su Nord Àfrica.

Custu est testimoniadu peri dae sas fontes epigràficas antigas chi allegant de Sulpicius Portus, chi si pensat esseret a probe de sa costa de Tortolì-Arbatassa, acanta immoe s’agatat s’istàinu.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Sardigna cun Matteo: unu biàgiu ispantosu intre itineràrios e comunidade

Matteo Gamerro, ingegneri de 46 annos originàriu de Barone Canavese, in provìntzia de Torino, est prontu pro un’aventura noa in Sardigna, chi at a comintzare s’8 de santugaine dae Terraba e at a sighire finas a su 14 de santugaine.

“Sardigna cun Matteo” est su nùmene de su progetu chi l’at a bìere andende peri s’itineràriu de Nostra Segnora de Bonària e in s’itineràriu mineràriu de Santa Bàrbara, passende in Arbus, Gùspini e Montevecchio, in sa provìntzia de Sud de Sardigna. Matteo, chi si faghet a cumprèndere pro mesu de puntadore oculare, at a èssere acumpangiadu in totu su biàgiu dae unu grupu de “Ànghelos de sa Guàrdia” chi l’ant a portare cun sa carrotzina ispetziale sua.

S’idea est istada de Federica Laneri, apassionada de Costa Verde e de Sardigna. Gamerro, persone curiosa dae semper, isportiva e amantiosa de sos biàgios, at agatadu in su caminare una manera pro sighire a esplorare su mundu nointames de sa diàgnosi de sclerosi multipla, chi at tentu a 20 annos. Dae 16 annos in carrotzina, Matteo at imparadu a si torrare a imbentare sa vida, mustrende chi finas a sas provas prus dificultosas si lis podet parare fronte sena rinuntziare a sos sognos.

S’esperièntzia sua in sos biàgios est una chirca de connoschèntzia e de isperimentatzione contìnua. Laureadu in ingegneria, bivet in mesu de sa natura in Barone Canavese e impreat su puntadore oculare pro si fàghere a cumprèndere e pro iscrìere, siat in computer siat in sos social. Dae su 2015 at publicadu chimbe libros, comente “2 grandi + 2 piccole” e “4 uguali”. At giai fatu duas bortas su biàgiu de Santiago e 1.300 chilòmetros de s’itineràriu de Santu Micheli. Sas impresas suas sunt documentadas in duos docufilm, de projetare in Sardigna, in Terraba, Gùspini e Arbus.

Onni pasu in su biàgiu de Matteo at a èssere oportunidade de iscàmbiu culturale e sotziale: atòbios cun amministradores locales, istudiantes, tzitadinos e assòtzios, e in prus momentos de convivialidade e esperièntzias in su territòriu.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”