Su mundu animale e vegetale de sa Sardigna est dèchidu a betu: cherbos mesches raras de pugiones e unu grustu de caddos agrestes chi bivent iscapos, sos ùrtimos in Europa. Inoghe sos animales bivent in mesu de una vegetatzione nuscosa e rica de frores colorados. Custa prenda naturale est custoida in sos parcos natzionales e in sas zonas amparadas.

Sa positzione isolada de sa Sardigna at influentzadu meda s’esistèntzia naturale de animales e matas. Sa natura dòminat su paesàgiu e non s’òmine. Mancu su  turismu de sos ùrtimos annos at tocadu custu echilìbriu. Gràtzias a una mègius informatzione e a sa consièntzia raighinada de sos sardos de chèrrere bìvere in sintonia cun sa natura, s’est isvilupadu unu raportu particulare cun s’ambiente: un’esèmpiu sena pretzedentes in su Mediterràneu.

In Sardigna sunt istadas istituidas diversas àreas amparadas pro cunservare e tutelare  habitat naturales e ùnicos – intre custos podimus remonare su parcu natzionale de su Gennargentu. In sos padentes de ortigos, longhifresos, àlinos, tzinnèberos bivent sirbones, gatos agrestes, su cherbu sardu, astores e àbbilas beras, mugrones, gurturjos mòngiu e gurturjos de sos angiones. Sas alturas sunt sa terra de sos caddos agrestes chi bivent galu  in s’istadu a passiu una de sas ùrtimas realidades in Europa.

Subra de sa costa ant agatadu s’habitat ideale issoro medas mesches dèchidas de pugiones: in sos medas istagnos agatamus pro esempru sos mangones  cun su pinninnia issoro colore rosa e chi inoghe in Sardigna sunt mutidos sa gente arrubia.

Su modu mègius pro connòschere s’universu sutamarinu de sa Sardigna est su de l’iscobèrrere in sas àreas marinas amparadas: in totu s’arcipelagu de sa Maddalena in su nord e a Capo Carbonara in su sud cun unu pagu de fortuna faghent a abbistare sos delfinos – ma a bias est fintzas possìbile bìere sas raras focas mòngias chi arriscant de s’estìnguere.

In totus sos logos acanta ais a andare a Sardigna ais a èssere acumpangiados dae su nuscu aromàticu de sa magra. Paris cun su colore nòdidu birde suo in beranu s’ìsula si coberit de unu mantu coloradu prenu de frores. A s’ispissu sa magra s’estendet finas a sa marina e cun sas chessas, sos àrbores de laru, sos liones, sas martzigusas, sos modditzis bos at a fàghere bìvere cudda atmosfera màgica de su sud. Durante sos meses istiales aromàticu meda est fintzas su nuscu de sas erbas  mediterràneas comente a: s’erba levandina, s’armidda, sa murta e su romasinu. In sos montes bi sunt padentes de èlighe e de orròale, e in mesu costa sos suèrgios. In sas regiones costeras sos pinos marìtimos e sos pinos de Alepu chi a bias s’estendent finas a sas marinas.

“Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022″

Su logu de s’iscultura: s’istravanadu museu chentza barras ‘e muru de sa Sardigna.

Partinde dae sa metade de sos annos Noranta, Tortulè e Arbatax sunt divennidas s’iscenariu de un’esperientzia artistica uniga in sa casta sua: unu museu de iscultura a s’abbertu connoschidu comente “Su logu de s’iscultura”,”il luogo della scultura” in sardu. Su disignu naschet in su 1994 po initziativa de unu fundadore culturale e s’abberat s’annu imbeniente cun d’una prima istallatzione antologica. S’idea est cussa de intregare s’arte de su tempus de oe in sa tessidura de sa tzittade e nadurale, revertinde s’iscrocca in d’unu beru e propriu cataffale de creatividade.

Su museu s’isfroscat supra duas deretturas printzipales: una parte de intro accasazzada in s’ex mercadu tzivicu de s’ottighentos, chi unu tempus fuit una presone, e unu percursu in fora chi est longu casi otto kilometros rugande sas carrelas de Tortulè, sa fratzione de Arbatax, Monte Attu e sa costa de Porto Frailis. Accanta a custu caminu si addobbiant operas fattas cun materiales divressos comente attariu,ferru, granitu, bidruresina, cimentu e ramene, in d’unu faveddu chi sighit cun sa bista, sos elementos nadurales e s’architettura de sas biddas. Carchi istallatzione est divennida una cona: comente “Nagjima”, un’istella a battoro puntas de attariu ismaltadu chi est posta accanta a Porto Frailis e “Grande Sipario”, chi giogat cun su logu de sa bidda comente chi esseret unu drappu teatrale.

Su museu accasazat puru tribaglios de nomenes importantes de s’arte de su tempus de oe, in mesu de sos cales Mauro Staccioli, Maria Lai,Umberto Mariani,Antonio Ievolella, Alessandra Bonoli, Pietro Coletta e Hidetoshi Nagasawa. Sas operas non sunt simples elementos de decoradura, ma divennint parte de sa fittiania de s’iscrocca, apprettande cunsideros e abberinde trettos de cunfrontu intre arte, comunidade e ambiente. In sos annos su disignu at incluididu fintzas sas iscolas, assotzios e tzittadinos in attividades de formassione e buttegas, affortigande gai su ligonzu intre sa populatzione locale e s’arte.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22