Est su chi ant iscobertu sos carabineris de Bidda Sorris e de su Nùcleu operativu de sa Cumpangia de Seddori, a s’agabbu de un’iscumbata coordinada dae sa Procura de Casteddu, chi at portadu a sa denùntzia de 18 persones.

Sos denuntziados sunt sete òmines de orìgine marochina, 6 bosnìacos e 5 italianos, residentes, in Bidda Sorris e fintzas in sos Comunos de Casteddu, Cuartu, Dèximu Mannu, Uda e Ìsili.

S’inchiesta de sos carabineris – mutida “Green Villas” – est comintzada un’annu a oe  a pustis de s’individuatzione de medas fogos tòssicos a presu de su polu industriale de s’ex rafineria de tzuùcuru de Bidda Sorris.

 Sos militares de sa Cumpangia de Seddori ant iscobertu chi sos sugetos istràngios diant èssere devènnidos sos puntos riferimentu de sa zona de su Sud Sardigna-Mèdiu Campidanu e de sa periferia nord de Casteddu, pro su recùperu de ferru e ràmene tràmite eliminatzione e s’abrugiamentu de refudos ispetziales, cun sa complitzidade de tzitadinos italianos titulares o dipendentes de ditas operadoras in su setore.

 “Sos istràngios – ant naradu sos investigadores – nisciunu de sos cales iscritu in s’albu de sos gestores ambientales, diant àere ismlatidu plàsticas, cavos eletoras, penumàticos, baterias pro motores, petzos de autoveìculos e meda àteru, betendelos a su fogu e generende fumos tòssicos e agentes incuinantes pro s’ambiente”.

Sos militares ant secuestradu duas àreas de 600 metros cuadrados impreadas dae sos indagados pro amuntonare sos refudos. Secuestrados fintzas 4 furgones impreados pro su trasportu.

Comente naradu, su giru de afares faghiat balangiare medas dinare a sos indagados: “Est istadu documentadu chi sos càrrigos dae ferru, allumìniu e ràmene torrados a bèndere, cun càrrigos de 5 tonnelladas cada chida chi rendiant 5 mìgia èuros s’unu. Duncas a s’annu, segundu sos contos fatos dae sos incuirentes, sa faina illètzita permitiat de balangiare dae sos refudos belle 200 mìgia èuros”. A s’inghesta ant partetzipadu sos carabineris de sa Cumpangia de Seddori, cun s’agiudu aèreu de su 11° NEC de Su Masu, e duas unidades tzinòfilas de s’Arma de Casteddu.

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”