Pariat una domìniga merie normale, de repente però, un’òmine at iscutu una turta contra sa Gioconda e, a giudicare dae sos rastros abarrados subra de su bidru blindadu chi amparat s’òberamastra de Leonardo da Vinci cunservadu a su Louvre de Parigi, si trataiat de una turta a sa napa.

S’autore, trassadu de fèmina, s’est acurtziadu a s’òpera sètzidu in una cadrea a rodeddas, cunditzione chi l’at permìtidu de colare a in antis de sa àteras persones – belle 30.000 a sa die – chi inghìriat, puru si a distàntzia de seguridade, sa Monna Lisa. Desuncuna s’òmine s’est artziadu a sa lestra de sa cadrea e at impriastadu su bidru cun su durche, abboghinende frases ambientalistas, faghende rùere a terra un’òmine de sa seguridade.

Sas guàrdias l’ant atzapadu e l’ant iscortadu a s’esternu. Sos prepostos posca ant limpiadusu bidru blindadu, costruidu pro resistire a  àteros solletzitos prus graes. Deghinas sos vìdeos sunt istados difusos in internèt e sunt devènnidos deretu virales in sos canales de sas retes sotziales. In sas imàgines, si bidet s’autore de su gestu chi abbòghinat in frantzesu a sos visitadores: «B’at persones chi chircant de distrùere sa terra. Pensa a sa Terra! Deo immoe l’apo fatu». Su Louvre no at galu cummentadu.

Non si tratat de sa prima bia chi sa Gioconda est istada iscalabrada, a banda sa fura clamorosa acontèssidu intre su 20 e su 21 austu 1911, a òpera dae s’italianu Vincenzo Peruggia, ex-impreadu de su museu. Durante sa Prima e sa Segunda Gherra Mundiale, sa pintura realizada dae Leonardo da Vinci in una tàula in linna de pioppo, de dimensiones 51 x 76 tzentìmetros, fiat istadu iscostiadu dae su Louvre e cunservadu in logos seguros pro evitare chi esseret destruidu dae sas bombas.  In su 2011, una fèmina de orìgines russas aiat iscutu unauna tzìchera de tè bòida, s’identidade no est istada rivelada e mancu sos motivos sunt istados mai craridos.

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Carbònia, su Museo de su Carbone: unu viazu in sos tempos de sa memòria de su Sulcis de sas minas.

In su corizone de Carbònia, a intro de sa ‘idditzola de de Serbariu, b’at a dies de oe unu de sos museos pius de importu de sa Sardigna. Est su Museo de su Carbone, chi est dedicadu a s’istoria de sas minas. Est unu logu chi nos contat non solu s’istoria de cussu logu, ma fintzas sa vida de òmines e fèminas chi po annos e annos ant triballiadu in cussas minas.

Serbariu, inube si triballiaiat dae su 1937 a su 1964, fuit comente una funtana de abba semper bundante, inube sa zente si nche catzaiat su sìdiu de su tribàlliu. Est cussu su logu chi at batidu dinare meda a sa zona, ma puru energia manna a totu s’Itàlia. Su carbone de cussas minas, infatis, daiat tribàlliu a sas fàbricas, a sas tzentrales e a sas ferrovias, diveninde motore de modernizatzione industriale de totu sa natzione nostra.

Addaghi ant serradu sas minas, cussos logos pariat chi nos nche los depimus ismentigare, ca pariat chi non b’aperat abbarradu pius nudda. Invetze, b’ant fatu unu prozetu de recùperu e de valorizatzione manna, dande vida noa a totu cussos logos, chi sunt divènnidos unu museo chi, ancora a dies de oe, betat a pare sa memòria istòrica, sa didatica e sa capatzidade de divulgatzione.

Po chie andat a bìere custu museo, b’at paritzos zassos de visitare. B’est sa lampisteria, chi est su logu inube b’at una mostra chi est aberta totu s’annu e chi nos contat s’istòria de su carbone, de sa mina e de sos caragolos suos,ma puru de sa ‘idda de Carbònia, nàschida in su 1938 po retzire sas famìlias de sos triballiantes. Incue b’at unu muntone de làmpanas antigas chi si impreaiant in sas minas, ma b’at fintzas trastes e documentos, filmigheddos de sos tempos de tando fatos a sos triballiantes e puru intervistas fatas addaghi sa mina fuit zai serrada.

B’at puru fotografias meda de una bellesa rara. In custos caragolos e percolos chi nos permitint de atraessare sa mina, si podent bìere totu sos logos chi cada die sos minadores pupulaiant addaghi andaiant a triballiare. In sa sala Argani bi sunt poi totu sas màchinas chi permitiant su tribàlliu a tempos de tando.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22