Totus ant intesu faeddare de su treninu Birde de sa Sardigna. Paret èssere unu de sos trenos prus bellos, mancari no est connotu meda. Sa pròpiu cosa la podimus nàrrere de sa ferrovia acantu colat, chi pro medas est sa prus caraterìstica de Itàlia, ma fintzas  “sa ferrovia prus bella de su mundu”: b’at a àere unu motivu, non creides? Fatu de sa ferrovia prus bella de su mudu s’agatant medas gallerias. Ma ischides cale est sa galleria prus longa de s’ìsula? Bos lu naramus luego.

Pr s’ora bos bolimus ispiegare pro ite su “treninu birde” si mutit in custu mosu. Su fatu est ca  semus alleghende de unu trenu poticu ca biàgiat a traessu de paesàgios agrestes: biàgiat in su birde, in su beru sentidu de su faeddu.  Fiat istadu Fulco Pratesi, Presidente Onoràriu WWF Itàlia a definire su treninu birde de sa Sardigna comente a “Sa ferrovia prus bella de su mundu”, una ferrovia custa chi non biàgiat petzi in s’istajone istiale e subra de cale faghet a artziare pro iscobèrrere s’ìsula e gosare a fundu de sa bellesa sua, fata de panoramas e tesoros de bìdere in manera assoluta, totu custu in pitzu de carrotzas bellas meda de època antiga, cunservadas e preservadas in manera perfeta.

Ma como allegamus de sa galleria ferruviària prus longa de sa Sardigna. Comente amus naradu sùperat sos 7 chilòmetros.  Sa galleria est istada inchinghiada  in su 2001. B’at bòlidu prus de deghe annos pro realizare s’òpera. Su costu de totu variante est istadu de unos 300 milliardos de liras.  Sos tempos longos fiant istados ligados a una sèrie de problemas, intre sos cales sa presèntzia de faldas grussas de abba chi aiant rèndidu difìtziles sos traballos. Sa variante at eliminadu unos cantos chilòmetros de percursu tortigiosu e at cunsentidu de superare su dislivellu intre s’istatzione de Campeda e sa de Bonolva. Si la bolides bìdere bastat pagare su billeto e pigare in su trenu. At a èssere un’esperièntzia bella a beru!

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

A s’iscoberta de su logu archeològicu prus bellu de Tortolie

Su logu archeològicu de S’Ortali ’e su Monti, postu in s’iscrocca de Tortolie, in Ozzastra, est unu de sos cumplessos preistòricos e protostòricos prus importantes e mènzus cunservados de sa Sardigna. Postu intre duos rilievos a pagos chilòmetros dae su mare, in sa carrela chi che leat a sa plaja de Orrì, su logu apparat unu viazzu raru in mesu a millènnios de istòria, arregande testimoniàntzias chi partint dae su Neolìticu e arribant a s’edade de su Brunzu.

Inoghe si podet ammirare una domus de janas chi benit dae su Neolìticu reghente, iscavada in sa roca e destinada a s’interru cumone, duos menhir abbarrados chi faghent pensare a s’antiga presentzia de un’alliniamentu megalìticu e unu tzìrculu de pedra de casi 12 metros de diàmetru, ligadu a ritos o pràticas de comunidade de s’edade de su Ramene.

De importu particulare est sa tumba de sos Zigantes, architetura funerària tipica de sa tziviltade nuràgica, cun unu passaditzu longu de interru, incornissadu dae s’esedra, chi contat sas usàntzias antigas ligadas a su cultu de sos mortos. Su coro de su cumplessu est però su nuraghe S’Ortali ’e su Monti, una istruttura manna de pedra fraigada forzis in su 1500 a.C., formada dae unu bastione tzentrale e dae unu bastione elliticu cun turres a costazzos, un’òpera chi testimonzat sas capatzidades de fraigu e organizatzione de sos nuràgicos.

In giru a su nuraghe s’istèndiant sa bidda e zuras de tribagliu diferentes, intre de sas cales bi fuint logos de manizu e mescamente, silos pro sa cunservatzione de sos tzereales, elementos chi mustrant s’importu de sa lauranza in sa vida de donzi die de sas comunidades de cussa edade. Bìsitare S’Ortali ’e su Monti cheret nàrrere a s’infùndere in d’una bista ancora intrea, in ue sa presentzia de s’òmine antigu faeddat cun sa natura a inghìriu e apparat unu cuadru claru de comente sas populatziones preistòricas isseberaiant e modellaiant sos logos in ue bìvere.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”