S’imàgine est sa proa segura chi a su tzentru de sa Bia de sa Pàgia b’at un’istampu nieddu. Publicadu in sa rivista  The Astrophysical Journal Letters, su resurtadu est istadu annuntziadu in totu su mundu. A tres annos dae sa prima foto, s’imàgine noa cunfirmat definitivamente s’esistèntzia de un’istampu nieddu a su tzentru de sa galàssia nostra. Satisfatzione manna de Ciriaco Goddi de Universidade de Casteddu, chi at collaboradu a sa chirca, e de Elisabetta Liuzzo Nicola Marchili, Kazi Rygl, totus e tres de s’Inaf,  Mariafelicia De Laurentis de Universidade Federicu II de Nàpule e Infn, e Rocco Lico de Instituto de Astrofísica de Andalucía e Inaf.

Sa foto est istada otenta gràtzias a una rete globale de oto radiotelescòpios, tra custos su prus potente  de su mundu: Alma (Atacama Large illimeter/submillimeter Array), a su cale s’Itàlia partètzipat a traessu de s’European Southern Observatory (Eso) e acasàgiat su nodu italianu de su Tzentru regionale europeu Alma acanta sa sede de s’Inaf de Bologna.

Sos radiotelescòpios funtzionant in cuntemporànea e totu paris sunt istados puntados cara a su coro de sa galàssia pro diversas notes in su mese de abrile de su 2017, regollende datos  pro medas oras, pròpiu comente si  faghet un’espositzione longa cun una màchina fotogràfica. Nointames Sagiutarius A* siat meda de prus probe respetu a su primu istampu nieddu fotografadu, a  nd’otènnere s’imàgine est istadu meda de prus difìtzile: ca est prus piticu e su gas chi girat  a inghìriu suo a totu biore, non permitit una bona visibilidade. Duncas, pro otènnere s’imàgine est tocadu a fàghere una mèdia de sas medas imàgines otentas in sa campagna de chirca.

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Carbònia, su Museo de su Carbone: unu viazu in sos tempos de sa memòria de su Sulcis de sas minas.

In su corizone de Carbònia, a intro de sa ‘idditzola de de Serbariu, b’at a dies de oe unu de sos museos pius de importu de sa Sardigna. Est su Museo de su Carbone, chi est dedicadu a s’istoria de sas minas. Est unu logu chi nos contat non solu s’istoria de cussu logu, ma fintzas sa vida de òmines e fèminas chi po annos e annos ant triballiadu in cussas minas.

Serbariu, inube si triballiaiat dae su 1937 a su 1964, fuit comente una funtana de abba semper bundante, inube sa zente si nche catzaiat su sìdiu de su tribàlliu. Est cussu su logu chi at batidu dinare meda a sa zona, ma puru energia manna a totu s’Itàlia. Su carbone de cussas minas, infatis, daiat tribàlliu a sas fàbricas, a sas tzentrales e a sas ferrovias, diveninde motore de modernizatzione industriale de totu sa natzione nostra.

Addaghi ant serradu sas minas, cussos logos pariat chi nos nche los depimus ismentigare, ca pariat chi non b’aperat abbarradu pius nudda. Invetze, b’ant fatu unu prozetu de recùperu e de valorizatzione manna, dande vida noa a totu cussos logos, chi sunt divènnidos unu museo chi, ancora a dies de oe, betat a pare sa memòria istòrica, sa didatica e sa capatzidade de divulgatzione.

Po chie andat a bìere custu museo, b’at paritzos zassos de visitare. B’est sa lampisteria, chi est su logu inube b’at una mostra chi est aberta totu s’annu e chi nos contat s’istòria de su carbone, de sa mina e de sos caragolos suos,ma puru de sa ‘idda de Carbònia, nàschida in su 1938 po retzire sas famìlias de sos triballiantes. Incue b’at unu muntone de làmpanas antigas chi si impreaiant in sas minas, ma b’at fintzas trastes e documentos, filmigheddos de sos tempos de tando fatos a sos triballiantes e puru intervistas fatas addaghi sa mina fuit zai serrada.

B’at puru fotografias meda de una bellesa rara. In custos caragolos e percolos chi nos permitint de atraessare sa mina, si podent bìere totu sos logos chi cada die sos minadores pupulaiant addaghi andaiant a triballiare. In sa sala Argani bi sunt poi totu sas màchinas chi permitiant su tribàlliu a tempos de tando.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22