Dae promontòrios subra  su mare castiaiant sas marinas e dominaiant sas baddes, a sos pees issoro bi sunt burgos e tzitades costeras. Sos casteddos de sos giuigados fiant istados fraigados intre is sèculos XI e XIV, acasagiaiant distacamentos militares e a bortas fiant fintzas dimoras de nòbiles. Pèrdida sa funtzione difensiva, a bellu a bellu fiant istados abbandonados: medas sunt andados pèrdidos, de àteros abarrant sas murisinas ebbia, ma medas sunt lòmpidos finas a nois belle intatos.

Ogni casteddu tenet sos contos misteriosos suos alimentados dae sa fantasia populare ma chi però tenent peri unu fundu de veridade. Si contant de batallas crudeles, de ‘arcanos’ irrisortos, de amores, presones, ritiros voluntàrios, secuestros, furas, torturas e traitorias. Su mitu chi a s’ispissu los acumonat sunt sas richesas custoidas in càscias cuadas in aposentos chi bi si podet lòmpere colende dae coladòrgios segretos. A agatare s’iscusòrgiu non fiat fàtzile, e pro complicare sas cosas su tesoro fiat semper acostagiadu dae èsseres fantàsticos comente sa musca matzedda, gigantes e àteras criaduras. Ma sos casteddos no allegant de fatos acanta sos protagonistas sunt sos òmines ebbia, ma a s’ispissu peri sas fèminas, chi a bias sunt figuras mìticas comente  sas janas o puru personàgios isctòricos cun una personalidade istraordinària, comente sa giuighissa Lionora de Arbarè, a sa cale sunt ligadas sas sortes de medas fortilesas giudicales.

Ma andamus a fàghere s’elencu de sos printzipales casteddos sardos prus intatos e prus importantes:

Casteddu de Serravalle o de sos Malaspina, Bosa

Pagu est cambiadu dae su sèculu XII, cando fiat istadu fraigadu su casteddu de sos nòbiles Malaspina: s’istrutura est agiumai intata e su burgu mantenet sa bellesa medievale antiga.

Castello de Su Burgu

Su casteddu dòminat  totu su territòriu de su Gotzèanu, ricu de padentes millenàrios, oe òasis naturalìsticas. Contos antigos allegant de Prunisenda, mugere de su giùighe Costantinu, e de Adelasia, ùrtima reina de Torres chi si fiat retirada in esìliu in su casteddu in esìliu.

Casteddu de sa Fava, Pasada

Sos giùighes de Gaddura l’aiant fraigadu pro amparare Pasada dae sos corsaros saratzenos.

Casteddu de Seddori

S’agatat in su Mèdiu Campidanu. Pro su controllu suo arboresos e catalanos aiant gherradu meda, bida sa positzione istratègica sua  e sa terra generosa sua, tando comente a oe.

Casteddu de Marmidda, Is Pratzas

Su nùmene suo derivat dae su mitu, mama Natura asseguraiat nutrimentu a su pòpulu a traessu de sas suas titas suas, est a nàrrere sos montigros durches e fèrtiles de sa Marmidda. Sa bidda immoe tenet pagu prus de 250 ànimas ma tenet cun unu museu digitale innovativu chi gràtzias a su cale si podet connòschere comente si biviat in su Medioevu.

Casteddu de Acquafredda, Silìcua

Inoghe b’aiat aiat bìvidu su conte Ugolino, propietàriu prus famadu de su casteddu. Vanni Gubetta, unu ses agutzinos suos, si pessat siat istadu impresonadu in sa turre de guàrdia, chi aprontat a sa turre manna tzentrale e est narada pro cussu ‘de s’impicu’.

Casteddu de San Michele, Casteddu

Subra de sa punta de Santu Micheli unu tempus b’aiat una crèsia bizantina, posca unu cunventu cristianu. Subra de sas muros suos sos feudatàrios aiant fatu unu casteddu  fortificadu, oe torradu a noa vida comente logu de arte, cultura e natura. Su restàuru at permìtidu de iscobèrrere gallerias e una tzitade suterrànea parallela.

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Sardigna, torrat sa limba bleu: in austu iscopertos 9 logos deinfetzione.

In d’unu mese 48 animales cundidos e 13 mortos. Addurant sutta de osservatzione puru sa Frebba de su Nilu e sa dermatite nodulare de sas baccas. Cun s’arrivu de sas temperaduras artas, in Sardigna torrat fintzas sa Limba bleu, sa maladia chi corpat sos gramuladores e chi in sos annos passados aiat postu in brinugu medas pesamentos de s’isula.

Secundu s’urtimu azzoronamentu sunt 9 sos logos de infetzione de Blue Tongue chi si sunt isviluppados in s’isula in su mese de austu, a sos
cales si azzunghent sos 15 de su mese de triulas, po una summa de 24 in s’istiu 2025. In austu, sos locos pius corpados sunt bistados Casteddu cun 2, su nugoresu cun d’unu e mescamente s’Ozzastra cun 6. In tottu sunt bistados cuntagiados 48 animales supra 2.084 presentes in sas zuras interessadas, cun 13 animales mortso po su virus.

Sa diffusione in Sardigna est mescamente de su tipu 8, giai connoschidu in sos annos passados, ma nde sunt bistados agattados fintzas de su 3 e 4, cunfirmande sa variedade de su virus chi est circulande in s’iscrocca. Sa Blue Tongue no est unu perigulu po s’omine, ma podet corpare in manera grae berbeghese, crapas e baccas, faghinde dannos meda a livellu accolomicu e de produssione. Sa trasmissione arrivat cun sa puntura de arrabbios pitticcos, sos culicoides, chi agattant in sas dies cardas e umidas sas cunditziones ideales po si ammanniare.

In pius de sa Limba bleu,sos controllos in Sardigna si sunt faghinde puru po atteras maladias virales: Sa Frebba de su Nilu Occidentale e sa dermatite nodulare de sas baccas. Sas autoridades invitant sos pesadores e sos chi tribagliant in cussu campu de bistare attentos, rispettare sa biosicuresa e azzuare sos veterinarios po sinzalare donzi casu suspettu.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22