Aici  istraordinària de meritare unu francubullu. Sa funtana de Rosello, su sìmbulu de sa tzitade de Tàtari, fiat istada seberada in su 1975 dae sas Postas italianas comente sa funtana ornamentale prus famada de sa Sardigna.

Est istada realizada in istile tardu-rinascimentale a òpera de maistros genovesos intre su 1603 e su 1606, cun unu tassamentu pùblicu de milli iscudos. In sa forma atuale sua, cun sas dòighi cannadas suas, o càntaros, e cun sas bator istàtuas sìmbulu de is istajones,  rapresentat in manera allegòrica su colare de su tempus: una pitzoca cun ghirlanda de frores (su beranu), un’Èrcule cun corona de pibiones de àghina e sa pedde de ursu (s’atòngiu), un’òmine betzu pasendesi (isu erru), unu fèmina cun ispigas de trigu (s’istade). Tres istàtuas fiant istados distrùidas durante sos movimentos feudales de su 1795 e totus e bator fiant istadas sostituidas a nou in su 1828. S’ùnica originale, de su Seschentos, est arrimada in su Palatzu de Tzitade.

Pesada subra s’antiga funtana de Gurusele, chi in època romana alimentaiat s’acuedutu chi forniat Turris Libisonis, sa Portu Turre de oe, dae semper est unu puntu de riferimentu pro sos biagiadores, impreada dae sas massaja pro sabunare sos pannos  e dae sos abbajolos chi carrigaiant subra sos àinos issoro sos carratzolos finas in tzitade. A sa fine de s’Otighentos si narat chi sos àinos impreados pro su trasportu de s’abba esserent belle treghentos.

Collocada a su tzentru de sa badde de su Rosello, est dominada dae ponte de Rosello, chi est istadu fraigadu durante su bintènniu fascista. Galu oe est, in su gènere suo, unu monumentu ùnicu in totu sa Sardigna.  Su giassu faghet parte de sa rete culturale Thàmus. Comente amus naradu sa funtana faghet parte de sa sèrie  de sos francubullos ‘Funtanas de Itàlia’. Tàtari est una tzitade medievale rica de paritzas prendas artìsticas e architetònica, difatis in su tzentru istòricu suo si podent agatare àteros monumentos religiosos e culturales, comente sa catedrale de Santu Nigola de Bari, cussa de Santa Maria de Betlem e de Santu Apollinare, tziviles, o fintzas sa maestosa pratza de Itàlia, pro no allegare de su museu Sanna.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Carbònia, su Museo de su Carbone: unu viazu in sos tempos de sa memòria de su Sulcis de sas minas.

In su corizone de Carbònia, a intro de sa ‘idditzola de de Serbariu, b’at a dies de oe unu de sos museos pius de importu de sa Sardigna. Est su Museo de su Carbone, chi est dedicadu a s’istoria de sas minas. Est unu logu chi nos contat non solu s’istoria de cussu logu, ma fintzas sa vida de òmines e fèminas chi po annos e annos ant triballiadu in cussas minas.

Serbariu, inube si triballiaiat dae su 1937 a su 1964, fuit comente una funtana de abba semper bundante, inube sa zente si nche catzaiat su sìdiu de su tribàlliu. Est cussu su logu chi at batidu dinare meda a sa zona, ma puru energia manna a totu s’Itàlia. Su carbone de cussas minas, infatis, daiat tribàlliu a sas fàbricas, a sas tzentrales e a sas ferrovias, diveninde motore de modernizatzione industriale de totu sa natzione nostra.

Addaghi ant serradu sas minas, cussos logos pariat chi nos nche los depimus ismentigare, ca pariat chi non b’aperat abbarradu pius nudda. Invetze, b’ant fatu unu prozetu de recùperu e de valorizatzione manna, dande vida noa a totu cussos logos, chi sunt divènnidos unu museo chi, ancora a dies de oe, betat a pare sa memòria istòrica, sa didatica e sa capatzidade de divulgatzione.

Po chie andat a bìere custu museo, b’at paritzos zassos de visitare. B’est sa lampisteria, chi est su logu inube b’at una mostra chi est aberta totu s’annu e chi nos contat s’istòria de su carbone, de sa mina e de sos caragolos suos,ma puru de sa ‘idda de Carbònia, nàschida in su 1938 po retzire sas famìlias de sos triballiantes. Incue b’at unu muntone de làmpanas antigas chi si impreaiant in sas minas, ma b’at fintzas trastes e documentos, filmigheddos de sos tempos de tando fatos a sos triballiantes e puru intervistas fatas addaghi sa mina fuit zai serrada.

B’at puru fotografias meda de una bellesa rara. In custos caragolos e percolos chi nos permitint de atraessare sa mina, si podent bìere totu sos logos chi cada die sos minadores pupulaiant addaghi andaiant a triballiare. In sa sala Argani bi sunt poi totu sas màchinas chi permitiant su tribàlliu a tempos de tando.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22