A lu nàrrere est su Presidente de sa Regione, Christian Solinas, in bista de s’arribu in s’Ìsula de su primu nùcleu de pròfugos ucràinos, 85 in totu, intre sos cale bi sunt fintzas minores, in partèntzia dae Livorno pro Terranoa, bia mare, chi ant a arribbare cras a Casteddu bia mesudie.

“Solidariedade e amparu in sos cunfrontos de chie si fuit dae sa gherra. Sa Sardigna est pronta a fàghere sa parte sua in custu apretu. S’augùriu est chi cantu prima potzat torrare sa paghe, ma in s’ora sa manu nostra est tèndida cara a chie tenet bisòngiu”. A lu nàrrere est su Presidente de sa Regione, Christian Solinas, in bista de s’arribu in s’Ìsula de su primu nùcleu de pròfugos ucràinos, 85 in totu, intre sos cale bi sunt fintzas minores, in partèntzia dae Livorno pro Terranoa, bia mare, chi ant a arribbare cras a Casteddu bia mesudie.

Sos particulares operativos sunt istados a su tzentru de s’atopu chi b’est istadu custu merie in videocunferèntzia e a cale ant pigadu parte sa vitze-presidente de sa Giunta, Alessandra Zedda e sos assessores de sa Difesa de s’Ambiente, Gianni Lampis, e de sa Sanidade, Mario Nieddu, custu ùrtimos in collegamentu de sa sala operativa de sa Protetzione Tzivile regionale. A sa mesa, a cale ant pigadu parte, de sos àteros, sos capos de sas prefeturas e de sas procuras de s’Ìsula, presentes fintzas sos rapresentantes de su mundu de su voluntariadu e s’Anci: “Custa est un’apretu chi devet agatare s’interessamentu prus mannu possìbile de su territòriu, cun sa partetzipatzione de totu sos atores in campu. Sa Protetzione tzivile regionale est operativa e at a dare su contributu suo cun su màssimu impinnu”, decrarat s’assessore Lampis.

Che pare sa positzione de s’assessore Nieddu chi sutalìniat: “Su sistema sanitàriu nostru est prontu a ofèrrere assistèntzia a sos pròfugos in arribu. Sas persones in partèntzia sunt istadas sutapostas a sa proa antigènica, a s’arribu issoro nos amus a assegurare de s’istadu de salude de cada unu e casumai esseret netzessàriu amus a frunire curas ispetzìficas a chie nd’at a tènnere bisòngiu. In prus amus giai dadu inditu a sas aziendas sanitàrias de s’organizare pro sa vatzinatzione contra su Covid”.

“Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”