S’istudiosa, durante su de 150 anniversàrios de sa nàschida de Grazia Deledda est impinnada in una faina intensa de cunvegnos editoriales e divulgativos subra su Nobel sardu.

Ma ite abarrat galu de nàrrere a pustis de unu sèculu e mesu de sa prus famada sarda a su mundu?  Ilaria Muggianu Scano insegnante originària de Nùgoro ma chi at seberadu de bìvere a Casteddu, mancari siat giòvana meda, prus a mancu 20 annos, est un’istudiosa de Deledda, Nobel pro sa literadira oe est istudiada in totu su mundu, dae Parigi a Manhattan.

Muggianu Scano, iscritora crìtica in prosa, giornalista, autora teatrale e televisiva, cumintzat dae una formatzione vària e internatzionale, dae sos istùdios de ingenieri a sa làurea in Filosofia, dae cussos Teològicos a cussos in Sotziologia e filosofia de su limbàgiu. Oe, durante su de 150 anniversàrios de sa nàschida de Grazia Deledda est impinnada in medas cunvegnos editoriales e divulgativos subra su Nobel sardu. Ma ite abarrat ancora de nàrrere a pustis de unu sèculu e mèdiu de sa prus famada sarda a su mundu?

Issa, istudiosa de Deledda, insegnat a su Litzeu De Sanctis – Deledda de Casteddu, comente bivet custu làntziu a dados de su destinu?

No apo un’ànimu fatalista, ma depo ammìtere chi m’ispàssiat sa cumbinatzione de sa sorte chi pro mene no est tzertu de sinnu nèutru. Craramente bivo su dòpiu impinnu cun grandu responsabilidade e so reconnoschente a sa dirigente iscolàstica Maria Rosaria De Rosaria, chi cun grandu sensibilidade culturale at donadu crobba a sas propostas meas  in totu s’annu de tzelebratziones de Grazia Deledda, unu progetu chi punnat a interessare sos studiosos internatzionales prus mannos de Deledda  e permìtere a issos de interagire cun sos pitzocos de sos diversos indiritzos de s’istitutu Biotecnològicu, Linguìsticu, de sas Iscièntzias Umanas e su giòvanu indiritzu Ambientale.

In prus sos pitzocos sunt ammaniende un’òpera editoriale de argumentu  deleddianu, chi at a dare sustàntzia a sa preparatzione retzida dae sos dotzentes, unu traballu matanosu chi no at a mancare de dare gratificatzione manna a sa vigìlia de s’intrada issoro in su mundu universitàriu e de su traballu. At a èssere un’importante interventu subra su territòriu chi cheret significare sa firmesa cun cale chircamus de reagire contra su disacatu de sa pandemia, e lu cherimus fàghere movende dae sa cultura e de s’educatzione.

S’Iscola est fintzas trasmìtere a sos pitzocos perseveràntzia e coràgiu e no una sèrie de isperos e sentimentales sena fundamentu cara a su benidore. Est unu disafiu bellu su de portare Grazia Deledda in su mundu de s’educatzione superiore, cun probabilidade s’universu de s’insegnamentu est s’ùnicu mai rugradu de su Prèmiu Nobel.  A su contràriu, penso chi mòvere dae sas iscolas siat importante pro una formatzione  cumpoleta subra de sa figura sua.

Comente faghet a apassionare sos giòvanos a s’istùdiu de Gràtzia Deledda?

Pro como est semper mègius analizare sa persone chi si tenet a dae in antis. Deo apo coladu sos ùrtimos annos a traduire, literalmente, biografia e òperas  de Grazia Deledda  a sa Generatzione Z. Gen Z e Millennials sunt cussos chi podimus ascrìere una fundatzione noa de su limbàgiu.  Abertos a totus sos furisterismos de cada etnia, ant dadu vida a una limba bia. Est inoghe chi s’addobiant cun Deledda. Su limbàgiu issoro rifletet e resesset a espressare sa sotziedade in ue bivimus, a la plasmare. Su limbàgiu nou issoro est unu cuntenidore mannu,  in ue s’agatat ogni categoria culturale, polìtica e sotziale de su passadu, s’universu deleddianu non faghet etzetzione, cun bona paghe de sos puristas.

Est possìbile duncas, contare Grazia Deledda dae banda de sas sòlitas notziones biogràficas de anti feminismu, cuntierra cun Pirandello e ambiguidade polìtica in riferimentu a Mussolini?

Deo creo chi cale si siat deleddista dignu de custu nùmene siat oramai istracu de su sistema narrativu de sos sòlitos chircadores de cunsensu in sa retza.

Est beru, ogni bia chi si faghet tzinnu a sas fèminas chi ant chircadu de impedire sos progetos de Deledda, chirchende de dda  iscualificare  comente Pirandello e sa disamistade cun su Duce definida  in manera tèbida “afascismu”, totu custu at   at cunsìstidu  sa Caporetto intelletuale de Deledda,  in favore  de sa chirca de unu cunsensu  fatziles ma a sa longa non pagat.  Si abarremus in tema iscolàsticu e universitàriu est unu modu tzertu de istudare in sos giòvanos unu cale si chi siat interessu intelletuale. Sa retòrica est semper destinada a andare male. Su traballu matanosu de chirca allonghiat su caminu, est beru, ma ogni conchista tenet unu sabore de eternu, de cambiamentu.  Si posca si cheret fàghere  sensatzionalismu cun lecutos biogràficos est sufitziente prenare su logu  de curiosidades, comente  su fatu chi Grazia Deledda esseret un’apassionada tifosa de sa Lazio, finas  tesserada!

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Su logu de s’iscultura: s’istravanadu museu chentza barras ‘e muru de sa Sardigna.

Partinde dae sa metade de sos annos Noranta, Tortulè e Arbatax sunt divennidas s’iscenariu de un’esperientzia artistica uniga in sa casta sua: unu museu de iscultura a s’abbertu connoschidu comente “Su logu de s’iscultura”,”il luogo della scultura” in sardu. Su disignu naschet in su 1994 po initziativa de unu fundadore culturale e s’abberat s’annu imbeniente cun d’una prima istallatzione antologica. S’idea est cussa de intregare s’arte de su tempus de oe in sa tessidura de sa tzittade e nadurale, revertinde s’iscrocca in d’unu beru e propriu cataffale de creatividade.

Su museu s’isfroscat supra duas deretturas printzipales: una parte de intro accasazzada in s’ex mercadu tzivicu de s’ottighentos, chi unu tempus fuit una presone, e unu percursu in fora chi est longu casi otto kilometros rugande sas carrelas de Tortulè, sa fratzione de Arbatax, Monte Attu e sa costa de Porto Frailis. Accanta a custu caminu si addobbiant operas fattas cun materiales divressos comente attariu,ferru, granitu, bidruresina, cimentu e ramene, in d’unu faveddu chi sighit cun sa bista, sos elementos nadurales e s’architettura de sas biddas. Carchi istallatzione est divennida una cona: comente “Nagjima”, un’istella a battoro puntas de attariu ismaltadu chi est posta accanta a Porto Frailis e “Grande Sipario”, chi giogat cun su logu de sa bidda comente chi esseret unu drappu teatrale.

Su museu accasazat puru tribaglios de nomenes importantes de s’arte de su tempus de oe, in mesu de sos cales Mauro Staccioli, Maria Lai,Umberto Mariani,Antonio Ievolella, Alessandra Bonoli, Pietro Coletta e Hidetoshi Nagasawa. Sas operas non sunt simples elementos de decoradura, ma divennint parte de sa fittiania de s’iscrocca, apprettande cunsideros e abberinde trettos de cunfrontu intre arte, comunidade e ambiente. In sos annos su disignu at incluididu fintzas sas iscolas, assotzios e tzittadinos in attividades de formassione e buttegas, affortigande gai su ligonzu intre sa populatzione locale e s’arte.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22