S’istudiosa, durante su de 150 anniversàrios de sa nàschida de Grazia Deledda est impinnada in una faina intensa de cunvegnos editoriales e divulgativos subra su Nobel sardu.

Ma ite abarrat galu de nàrrere a pustis de unu sèculu e mesu de sa prus famada sarda a su mundu?  Ilaria Muggianu Scano insegnante originària de Nùgoro ma chi at seberadu de bìvere a Casteddu, mancari siat giòvana meda, prus a mancu 20 annos, est un’istudiosa de Deledda, Nobel pro sa literadira oe est istudiada in totu su mundu, dae Parigi a Manhattan.

Muggianu Scano, iscritora crìtica in prosa, giornalista, autora teatrale e televisiva, cumintzat dae una formatzione vària e internatzionale, dae sos istùdios de ingenieri a sa làurea in Filosofia, dae cussos Teològicos a cussos in Sotziologia e filosofia de su limbàgiu. Oe, durante su de 150 anniversàrios de sa nàschida de Grazia Deledda est impinnada in medas cunvegnos editoriales e divulgativos subra su Nobel sardu. Ma ite abarrat ancora de nàrrere a pustis de unu sèculu e mèdiu de sa prus famada sarda a su mundu?

Issa, istudiosa de Deledda, insegnat a su Litzeu De Sanctis – Deledda de Casteddu, comente bivet custu làntziu a dados de su destinu?

No apo un’ànimu fatalista, ma depo ammìtere chi m’ispàssiat sa cumbinatzione de sa sorte chi pro mene no est tzertu de sinnu nèutru. Craramente bivo su dòpiu impinnu cun grandu responsabilidade e so reconnoschente a sa dirigente iscolàstica Maria Rosaria De Rosaria, chi cun grandu sensibilidade culturale at donadu crobba a sas propostas meas  in totu s’annu de tzelebratziones de Grazia Deledda, unu progetu chi punnat a interessare sos studiosos internatzionales prus mannos de Deledda  e permìtere a issos de interagire cun sos pitzocos de sos diversos indiritzos de s’istitutu Biotecnològicu, Linguìsticu, de sas Iscièntzias Umanas e su giòvanu indiritzu Ambientale.

In prus sos pitzocos sunt ammaniende un’òpera editoriale de argumentu  deleddianu, chi at a dare sustàntzia a sa preparatzione retzida dae sos dotzentes, unu traballu matanosu chi no at a mancare de dare gratificatzione manna a sa vigìlia de s’intrada issoro in su mundu universitàriu e de su traballu. At a èssere un’importante interventu subra su territòriu chi cheret significare sa firmesa cun cale chircamus de reagire contra su disacatu de sa pandemia, e lu cherimus fàghere movende dae sa cultura e de s’educatzione.

S’Iscola est fintzas trasmìtere a sos pitzocos perseveràntzia e coràgiu e no una sèrie de isperos e sentimentales sena fundamentu cara a su benidore. Est unu disafiu bellu su de portare Grazia Deledda in su mundu de s’educatzione superiore, cun probabilidade s’universu de s’insegnamentu est s’ùnicu mai rugradu de su Prèmiu Nobel.  A su contràriu, penso chi mòvere dae sas iscolas siat importante pro una formatzione  cumpoleta subra de sa figura sua.

Comente faghet a apassionare sos giòvanos a s’istùdiu de Gràtzia Deledda?

Pro como est semper mègius analizare sa persone chi si tenet a dae in antis. Deo apo coladu sos ùrtimos annos a traduire, literalmente, biografia e òperas  de Grazia Deledda  a sa Generatzione Z. Gen Z e Millennials sunt cussos chi podimus ascrìere una fundatzione noa de su limbàgiu.  Abertos a totus sos furisterismos de cada etnia, ant dadu vida a una limba bia. Est inoghe chi s’addobiant cun Deledda. Su limbàgiu issoro rifletet e resesset a espressare sa sotziedade in ue bivimus, a la plasmare. Su limbàgiu nou issoro est unu cuntenidore mannu,  in ue s’agatat ogni categoria culturale, polìtica e sotziale de su passadu, s’universu deleddianu non faghet etzetzione, cun bona paghe de sos puristas.

Est possìbile duncas, contare Grazia Deledda dae banda de sas sòlitas notziones biogràficas de anti feminismu, cuntierra cun Pirandello e ambiguidade polìtica in riferimentu a Mussolini?

Deo creo chi cale si siat deleddista dignu de custu nùmene siat oramai istracu de su sistema narrativu de sos sòlitos chircadores de cunsensu in sa retza.

Est beru, ogni bia chi si faghet tzinnu a sas fèminas chi ant chircadu de impedire sos progetos de Deledda, chirchende de dda  iscualificare  comente Pirandello e sa disamistade cun su Duce definida  in manera tèbida “afascismu”, totu custu at   at cunsìstidu  sa Caporetto intelletuale de Deledda,  in favore  de sa chirca de unu cunsensu  fatziles ma a sa longa non pagat.  Si abarremus in tema iscolàsticu e universitàriu est unu modu tzertu de istudare in sos giòvanos unu cale si chi siat interessu intelletuale. Sa retòrica est semper destinada a andare male. Su traballu matanosu de chirca allonghiat su caminu, est beru, ma ogni conchista tenet unu sabore de eternu, de cambiamentu.  Si posca si cheret fàghere  sensatzionalismu cun lecutos biogràficos est sufitziente prenare su logu  de curiosidades, comente  su fatu chi Grazia Deledda esseret un’apassionada tifosa de sa Lazio, finas  tesserada!

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Unu viàziu piticu intre sos Binos Sardos Prus Nodidos.

Sa Sardigna est una de sas regiones de binàrias prus ammaghiantes de Itàlia, un’ìsula dae s’istòria millenària in ube su binu nàschet dae su faveddu continu intre mare, bentu e terra. Sos binos sardos prus nodidos sunt s’issida berà de cust’iscrocca ùnica e de sas variedades suas autoctonas, meda de sas cales non esistint in àteros logos.

Su prus famadu est su Cannònanu de Sardigna, ruju sìmbolu de s’ìsula, ispartu mescamente in Barbàgia e Ozzastra, connottu pro s’istruttura sua, sos nuscos de frutos rujos maduros, ispètzias e mata mediterrànea e pro su ligàmene cun sa bezzesa de sas populatziones locales. Intre sos biancos si annodittat su Vermentinu de Gaddura DOCG, s’ùnicu binu sardu a denominatzione de orìgine controllada e garantida, friscu, sapidu e nuscadu, nàschidu in un’iscrocca granìtica e bentosa chi dd’at donadu elegàntzia e mineralidade.

In su sud-ovest de s’ìsula s’affirmat su Carignanu de su Sulcis, a bortas contipizadu subra de bìnzas antigas a arboreddu a curtzu a su mare, unu ruju cadriu e modde, cun tanninu galanosu e cun nuscos de fruta iscura e ispètzias. Meda difùndidu in su tzentru-sud est su Monica de Sardigna, unu binu traditzionale, pagu tànnicu e de buffada fàtzile, cun nuscos de cariasa e frores, ideale pro sa coghina de donzi die.

Intre sos biancos istòricos bi est su Nuragus de Casteddu, una de sas variedades de vide prus antigas de s’ìsula, forzis introdùida dae sos Fenicios, chi donat binos lèbios e friscos, ligados a su connottu de sos massajos. Prus cumpressa e delicada est sa Malvasia de Bosa, prodùida in s’adde de su Temu, unu binu aromàticu chi podet èssere siccu o durche, cun notas de frores, de mendùla e mele, figura de una produtzione artesana de balore mannu.

Unu casu ùnicu in su panorama italianu est sa Vernàccia de Aristanis, binu biancu ossidativu afinuadu suta unu velu de frementu, cadriu e fungudu, cun nuscos de fruta sica, ispètzias e mendùla ranchida. A costazu de custos nùmenes istòricos cumparint variedades comente su Bovale, o Muristellu, chi dat binos fraigados e potentes, e su Torbadu de L’Alguer, variedade rara torrada a agatare in sos ùrtimos annos, capatze de espressare biancos elegantes, friscos e minerales.

Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22